DOCS/xml/pl/cd-dvd.xml

   1 <?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
   2 <!-- synced with r21612 -->
   3 <!-- Opiekun: Emdej -->
   4 <chapter id="cd-dvd">
   5 <title>Używanie CD/DVD</title>
   6
   7 <sect1 id="drives">
   8 <title>Napędy CD/DVD</title>
   9
  10 <para>
  11 Nowoczesne napędy CD-ROM osiągają bardzo duże prędkości. Niektóre z nich są
  12 dodatkowo zdolne do pracy przy zredukowanych prędkościach. Oto kilka powodów,
  13 dla których powinniśmy zastanowić się czy nie należy zredukować prędkości
  14 naszego napędu:
  15 </para>
  16
  17 <itemizedlist>
  18 <listitem><para>
  19   Istnieją doniesienia o błędach odczytu przy dużych prędkościach, szczególnie
  20   podczas używania uszkodzonych bądź wadliwie wytłoczonych/nagranych płyt CD.
  21   Redukcja prędkości odczytu może uchronić nas przed utratą danych w takich
  22   przypadkach.
  23 </para></listitem>
  24
  25 <listitem><para>
  26   Wiele napędów CD jest dokuczliwie głośnych. Redukcja prędkości może zmniejszyć
  27   natężenie hałasu.
  28 </para></listitem>
  29 </itemizedlist>
  30
  31 <!-- ********** -->
  32
  33 <sect2 id="drives_linux">
  34 <title>Linux</title>
  35
  36 <para>
  37 Możesz zredukować prędkość napędu CD z interfejsem IDE korzystając
  38 z <command>hdparm</command>, <command>setcd</command> lub
  39 <command>cdctl</command>.
  40 Działają one w następujący sposób:
  41 <screen>hdparm -E <replaceable>[prędkość]</replaceable> <replaceable>[urządzenie cdrom]</replaceable></screen>
  42 <screen>setcd -x <replaceable>[prędkość]</replaceable> <replaceable>[urządzenie cdrom]</replaceable></screen>
  43 <screen>cdctl -bS <replaceable>[speed]</replaceable></screen>
  44 </para>
  45
  46 <para>
  47 Jeśli używasz emulacji SCSI, możesz musieć zastosować ustawienia do prawdziwego
  48 urządzenia IDE a nie emulowanego SCSI.
  49 </para>
  50
  51 <para>
  52 Jeżeli masz uprawnienia roota, to pomóc może także następująca komenda:
  53 <screen>echo file_readahead:2000000 &gt; /proc/ide/<replaceable>[urządzenie cdrom]</replaceable>/settings</screen>
  54 </para>
  55
  56
  57 <para>
  58 Ustawiamy w ten sposób wielkość bufora odczytu na 2MB, co pomaga przy odczycie
  59 porysowanych płyt. Jeżeli ustawimy zbyt dużą wielkość tego bufora, napęd będzie
  60 stale rozkręcał się i zwalniał, co spowoduje bardzo znaczny spadek wydajności.
  61 Zaleca się również dostrojenie napędu CD-ROM przy użyciu
  62 <command>hdparm</command>:
  63 <screen>hdparm -d1 -a8 -u1 <replaceable>[urządzenie cdrom]</replaceable></screen>
  64 </para>
  65
  66 <para>
  67 Włączamy w ten sposób dostęp DMA do dysku, czytanie z wyprzedzeniem i
  68 odmaskowanie IRQ (IRQ unmasking) (więcej przeczytasz na stronach man do
  69 <command>hdparm</command>)
  70 </para>
  71
  72 <para>
  73 Proszę sprawdzić
  74 "<filename>/proc/ide/<replaceable>[urządzenie cdrom]</replaceable>/settings</filename>"
  75 by dostroić swój napędu CD-ROM.
  76 </para>
  77
  78 <para>
  79 Dla napędów SCSI nie istnieje jednolity sposób ustawiawiania tych parametrów
  80 (jeżeli znasz jakiś to napisz nam o nim). Istnieje narzędzie które działa z
  81 <ulink url="http://das.ist.org/~georg/">napędami SCSI Plextor</ulink>.
  82 </para>
  83 </sect2>
  84
  85 <!-- ********** -->
  86
  87 <sect2 id="drives_freebsd">
  88 <title>FreeBSD</title>
  89
  90 <para>Prędkość:
  91 <screen>
  92 cdcontrol [-f <replaceable>urządzenie</replaceable>] speed <replaceable>[prędkość]</replaceable>
  93 </screen>
  94 </para>
  95
  96 <para>DMA:
  97 <screen>
  98 sysctl hw.ata.atapi_dma=1
  99 </screen>
 100 </para>
 101 </sect2>
 102
 103 </sect1>
 104
 105
 106 <!-- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -->
 107
 108
 109 <sect1 id="dvd">
 110 <title>Odtwarzanie DVD</title>
 111
 112 <para>
 113 Aby poznać pełną listę dostępnych opcji, proszę przeczytać odpowiednie strony
 114 man. Składnia do odtwarzania standardowego DVD jest następująca:
 115 <screen>
 116 mplayer dvd://<replaceable>&lt;ścieżka&gt;</replaceable> [-dvd-device <replaceable>&lt;urządzenie&gt;</replaceable>]
 117 </screen>
 118 </para>
 119
 120 <para>
 121 Przykład:
 122 <screen>mplayer dvd://1 -dvd-device /dev/hdc</screen>
 123 </para>
 124
 125 <para>
 126 Jeśli skompilowałeś <application>MPlayera</application> z obsługą dvdnav,
 127 składnia jest taka sama, tylko musisz użyć dvdnav:// zamiast dvd://.
 128 </para>
 129
 130 <para>
 131 Domyślnym urządzeniem (device) DVD jest <filename>/dev/dvd</filename>. Jeżeli
 132 Twoje ustawienia są inne, stwórz odpowiedni symlink lub ustaw odpowiednie
 133 urządzenie (device) w linii polecenia korzystając z opcji
 134 <option>-dvd-device</option>.
 135 </para>
 136
 137 <para>
 138 <application>MPlayer</application> używa <systemitem>libdvdread</systemitem>
 139 oraz <systemitem>libdvdcss</systemitem> do odtwarzania i dekodowania DVD.
 140 Te dwie biblioteki są zawarte
 141 w głównym drzewie źródłowym <application>MPlayera</application>, nie trzeba
 142 instalować ich osobno.
 143 Możesz też użyć systemowych wersji tych bibliotek, ale nie jest to zalecane,
 144 ponieważ może spowodować błędy, niekompatybilności bibliotek oraz zmniejszenie
 145 prędkości.
 146 </para>
 147
 148 <note><para>
 149 Jeśli występują problemy z dekodowaniem DVD, spróbuj wyłączyć supermount lub
 150 inne tego typu usługi. Niektóre napędy RPC-2 mogą również wymagać ustawienia
 151 kodu regionu DVD.
 152 </para></note>
 153
 154 <formalpara>
 155 <title>Struktura dysku DVD</title>
 156 <para>
 157 Dyski DVD mają po 2048 bajtów na sektor z ECC/CRC. Zwykle posiadają system
 158 plików UDF na pojedynczej ścieżce zawierającej różnorakie pliki (małe pliki .IFO
 159 i .BUK oraz duże (1GB) pliki .VOB).
 160 Są one rzeczywistymi plikami i mogą być kopiowane/odtwarzane z podmontowanego
 161 systemu plików niezakodowanego DVD.
 162 </para>
 163 </formalpara>
 164
 165 <para>
 166 Pliki .IFO zawierają informacje nawigacyjne filmu (mapa
 167 rozdziałów/tytułów/kątów kamery, tablica języków, itp) i są konieczne do
 168 odczytu i interpretacji zawartości pliku .VOB (filmu).
 169 Pliki .BUK są kopiami zapasowymi plików .IFO.
 170 Używają <emphasis role="bold">sektorów</emphasis> wszędzie, więc aby
 171 zaimplementować nawigację na DVD lub rozszyfrować zawartość, należy używać
 172 adresowania sektorów dysku w trybie raw.
 173 </para>
 174
 175 <para>
 176 Z tego powodu obsługa DVD wymaga
 177 dostępu do urządzenia w trybie raw bazującym na sektorach. Niestety wymagane
 178 jest (pod Linuksem) posiadanie uprawnień roota aby móc korzystać z sektorowego
 179 adresowania pliku.
 180 Dlatego też nie w ogóle używamy sterownika systemu plików pochodzącego
 181 z jądra, ale reimplementujemy to w przestrzeni użytkownika.
 182 Zajmuje się tym biblioteka <systemitem>libdvdread</systemitem> 0.9.x.
 183 Sterownik
 184 systemu plików UDF zawarty w jądrze nie jest wymagany ponieważ wspomniane
 185 biblioteki zawierają własny, wbudowany sterownik systemu plików UDF. DVD nie
 186 musi być podmontowany, bowiem używany jest jedynie dostęp w trybie raw.
 187 </para>
 188
 189 <para>
 190 Czasami <filename>/dev/dvd</filename> nie może być czytany przez użytkowników,
 191 zatem autorzy <systemitem>libdvdread</systemitem> zaimplementowali warstwę
 192 emulacji, która tłumaczy adresowanie sektorowe na nazwy plików i offsety, aby
 193 emulować dostęp w trybie raw na podmontowanym systemie plików albo nawet na
 194 twardym dysku.
 195 </para>
 196
 197 <para>
 198 <systemitem>libdvdread</systemitem> równie dobrze akceptuje miejsce
 199 podmontowania (mountpoint) jak i nazwę urządzenia przy dostępie w trybie raw i
 200 sprawdza <filename>/proc/mounts</filename> w celu odnalezienia odpowiedniej
 201 nazwy urządzenia (device). Zostało to napisane z myślą o systemie Solaris, gdzie
 202 nazwy urządzeń są przydzielane automatycznie.
 203 </para>
 204
 205 <formalpara>
 206 <title>Deszyfrowanie DVD</title>
 207 <para>
 208 Do deszyfrowania DVD jest używana biblioteka
 209 <systemitem>libdvdcss</systemitem>. Metoda jej działania może być określona
 210 poprzez zmienna środowiskową <envar>DVDCSS_METHOD</envar>,
 211 co jest dokładniej opisane na stronie man.
 212 </para>
 213 </formalpara>
 214
 215 <para>
 216 Napędy DVD RPC-1 zabezpieczają ustawienia regionu jedynie poprzez
 217 oprogramowanie. Napędy RPC-2 mają sprzętowe zabezpieczenie, które pozwala na co
 218 najwyżej 5 zmian. Jeżeli posiadamy napęd DVD RPC-2 wymagana/zalecana jest
 219 aktualizacja firmware'u do RPC-1.
 220 Nowe wersje firmware'ów można znaleźć w internecie.
 221 Poszukiwania radzimy rozpocząć od
 222 <ulink url="http://forum.rpc-1.com/dl_all.php">forum firmware'ów</ulink>.
 223 Jeżeli nie ma tam nowej wersji firmware'u dla naszego urządzenia, użyj
 224 <ulink url="http://linvdr.org/projects/regionset/">regionset tool
 225 (narzędzia do zmiany regionów)</ulink> aby ustawić kod regionu na swoim napędzie
 226 DVD (pod Linuksem). <emphasis role="bold">Ostrzeżenie</emphasis>: Możesz
 227 ustawić region tylko 5 razy.
 228 </para>
 229 </sect1>
 230
 231
 232 <!-- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -->
 233
 234
 235 <sect1 id="vcd">
 236 <title>Odtwarzanie VCD</title>
 237
 238 <para>
 239 Pełna lista dostępnych opcji znajduje się na stronie man. Składnia dla
 240 standardowego Video CD (VCD) jest następująca:
 241 <screen>mplayer vcd://<replaceable>&lt;ścieżka&gt;</replaceable> [-cdrom-device <replaceable>&lt;urządzenie&gt;</replaceable>]</screen>
 242 Przykład:
 243 <screen>mplayer vcd://2 -cdrom-device /dev/hdc</screen>
 244 Domyślnym urządzeniem VCD jest <filename>/dev/cdrom</filename>. Jeśli
 245 Twoje ustawienia są inne, utwórz dowiązanie symboliczne
 246 lub podaj prawidłowe urządzenie w linii poleceń za pomocą opcji
 247 <option>-cdrom-device</option>
 248 </para>
 249
 250 <note><para>
 251 Przynajmniej napędy CD-ROM SCSI firmy Plextor i niektóre modele Toshiby
 252 mają beznadziejną wydajność przy odczycie VCD. Jest to spowodowane
 253 niekompletną implementacją <systemitem>ioctl</systemitem>'a CDROMREADRAW dla
 254 tych urządzeń. Jeśli masz jakieś pojęcie o programowaniu SCSI,
 255 <ulink url="../../tech/patches.txt">pomóż nam</ulink> zaimplementować ogólną
 256 obsługę SCSI dla VCD.
 257 </para></note>
 258
 259 <para>
 260 W międzyczasie możesz wyciągać dane z VCD za pomocą
 261 <ulink url="http://ftp.ntut.edu.tw/ftp/OS/Linux/packages/X/viewers/readvcd/">readvcd</ulink>
 262 i odtwarzać plik wynikowy za pomocą <application>MPlayera</application>
 263 </para>
 264
 265 <formalpara>
 266 <title>Struktura VCD</title>
 267 <para>
 268 Video CD (VCD) składa się z sektorów CD-ROM XA, tzn. ścieżek CD-ROM
 269 mode 2 form 1 i form 2:
 270 <itemizedlist>
 271 <listitem><para>
 272   Pierwsza ścieżka jest w formacie mode 2 form 2, który oznacza użycie korekcji
 273   błędów L2. Ścieżka ta zawiera system plików ISO-9660 o gęstości 2048
 274   bajtów/sektor.  Ten system plików z kolei zawiera metainformacje VCD, a także
 275   nieruchome klatki, często używane w menu. Segmenty MPEG dla menu mogą także
 276   być składowane w tejże pierwszej ścieżce, ale MPEGi muszą być podzielone na
 277   kawałki po 150 sektorów. System plików ISO-9660 może zawierać inne pliki bądź
 278   programy, niekonieczne dla eksploatacji VCD.
 279 </para></listitem>
 280
 281 <listitem><para>
 282   Druga i pozostałe ścieżki są zwykle ścieżkami video MPEG typu raw o gęstości
 283   2324 bajtów/sektor, zawierającymi jeden pakiet danych MGEG PS na sektor.
 284   Ścieżki te są w formacje mode 2 form 1, więc przechowują one więcej danych na
 285   sektor, w zamian za słabszą korekcję błędów. Możliwe są też ścieżki CD-DA na
 286   VCD poza pierwszą ścieżką. Niektóre systemy operacyjne używają pewnych
 287   trików aby ścieżki nie zawierające systemu plików ISO-9660 były widoczne
 288   w systemie plików. W pozostałych systemach, jak na przykład w systemie
 289   GNU/Linux, nie ma takiej możliwości (jeszcze). W takim przypadku dane MPEG
 290   <emphasis role="bold">nie mogą być montowane</emphasis>.
 291   Jako że większość filmów znajduje się na tego typu ścieżce,
 292   powinieneś spróbować na początek opcji <option>vcd://2</option>.
 293 </para></listitem>
 294
 295 <listitem><para>
 296   Istnieją również płyty VCD bez pierwszej ścieżki (pojedyncza ścieżka i
 297   brak systemu plików w ogóle). Je również da się odtwarzać, ale nie da
 298   się ich montować.
 299 </para></listitem>
 300
 301 <listitem><para>
 302   Definicja standardu Video CD, nazywana "Białą Księgą" Phillipsa,
 303   generalnie nie jest dostępna online, musi być zakupiona u Phillipsa.
 304   Bardziej szczegółowe informacje na temat Video CD można znaleźć na
 305   <ulink url="http://www.vcdimager.org/pub/vcdimager/manuals/0.7/vcdimager.html#SEC4">stronie dokumentacji vcdimagera</ulink>.
 306 </para></listitem>
 307 </itemizedlist>
 308 </para>
 309 </formalpara>
 310
 311 <formalpara>
 312 <title>O plikach .DAT</title>
 313 <para>
 314 Plik o rozmiarze ok. 600 MB widoczny na pierwszej ścieżce zamontowanego VCD
 315 nie jest prawdziwym plikiem ! Jest on tzw. bramką ISO, utworzoną by
 316 Windows mógł obsługiwać takie ścieżki (Windows w ogóle nie zezwala aplikacjom
 317 na dostęp do urządzeń w trybie raw). Pod Linuksem nie możesz kopiować ani
 318 odtwarzać tych plików (zawierają "śmieci"). Pod Windows jest to możliwe, gdyż
 319 jego sterownik iso9660 symuluje odczyt ścieżek w trybie raw za pomocą tego
 320 pliku. By móc odtwarzać pliki .DAT, musisz mieć sterownik do jądra, który
 321 dostarczany jest z linuksową wersją PowerDVD. Posiada on zmodyfikowany sterownik
 322 systemu plików iso9660 (<filename>vcdfs/isofs-2.4.X.o</filename>), który jest w
 323 stanie symulować odczyt ścieżek w trybie raw za pomocą pliku .DAT. Jeśli
 324 podmontujesz płytę używając ich sterownika, możesz kopiować, a nawet odtwarzać
 325 pliki .DAT za pomocą <application>MPlayera</application>. Ale nie będzie to
 326 działało za pomocą standardowego sterownika iso9660 dostarczonego z jądrem
 327 Linuksa! Zamiast tego użyj opcji <option>vcd://</option>. Alternatywą dla
 328 kopiowania VCD jest nowy sterownik:
 329 <ulink url="http://www.elis.rug.ac.be/~ronsse/cdfs/">cdfs</ulink> (nie jest
 330 częścią oficjalnego jądra), który wyświetla sesje CD jako pliki obrazów, oraz
 331 <ulink url="http://cdrdao.sf.net/">cdrdao</ulink>, program do zgrywania
 332 płyt CD bit po bicie.
 333 </para>
 334 </formalpara>
 335 </sect1>
 336 </chapter>