| blob | 918d27d2eff3530c7d2d68cbf04c8704115decc0 |
1 Copyright (c) 1985 Free Software Foundation, Inc; Zie de voorwaarden onderaan.
2 Je leest nu de Emacs uitleg, zoals vertaald door Pieter Schoenmakers.
4 De meeste Emacs commando's gebruiken de CONTROL toets (soms CTRL of CTL
5 genaamd) en/of de META toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van
6 steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen:
8 C-<chr> betekent: houd de CONTROL toets ingedrukt en type de toets <chr>
9 Dus C-f wordt: houd de CONTROL toets ingedrukt en type f.
10 M-<chr> betekent: houd de META, EDIT of ALT toets ingedrukt en type de
11 toets <chr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun je ook
12 eerst de ESC toets typen, gevolgd door <chr>. We refereren aan
13 de ESC toets als <ESC>.
15 BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, type C-x C-c (twee tekens).
16 De tekens ">>" tegen de linker kantlijn nodigen je uit om een
17 bepaald commando te proberen. Bijvoorbeeld:
18 <<Blank lines inserted here by startup of help-with-tutorial>>
19 >> Type nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan.
20 (Geef nu het commando door de control toets ingedrukt te houden
21 terwijl je de v typt.)
22 Vanaf nu moet je dit steeds herhalen als je klaar bent met het
23 lezen van een scherm.
25 Merk op dat er een tweeregelige overlap is als je van een scherm naar
26 het volgende scherm gaat; dit zorgt voor continuiteit bij het lezen van
27 de tekst.
29 Het eerste wat je moet weten is hoe je naar verschillende plaatsen in de
30 tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet gaan: met
31 C-v. Om een scherm terug te gaan, type M-v (houd de META toets ingedrukt
32 en type v, of type <ESC>v als je geen META, EDIT of ALT toets hebt).
34 >> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v.
37 * SAMENVATTING
38 --------------
40 De volgende commando's zijn handig volledige schermen te bekijken:
42 C-v ga een scherm vooruit
43 M-v ga een scherm terug
44 C-l maak het scherm schoon en teken alle tekst
45 opnieuw, waarbij de regel waarop de cursor
46 staat op het midden van het scherm terecht
47 komt. (C-l is control-L, niet control-1.)
49 >> Kijk waar de cursor is en onthoud de tekst in zijn omgeving.
50 Type C-l.
51 Zoek de cursor en merk op dat 'ie nog steeds bij dezelfde tekst staat.
54 * BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN
55 ----------------------------------
57 Het is handig om per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je nu
58 naar een specifieke plaats op het scherm?
60 Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. De basismanier is
61 m.b.v de commando's C-p, C-b, C-f en C-n. Elk van deze commando's
62 verplaatst de cursor precies een rij of colomn in een bepaalde richting
63 op het scherm. Hier volgt een figuur met de vier commando's en de
64 richting waarin ze de cursor bewegen:
66 vorige regel, C-p
67 :
68 :
69 achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f
70 :
71 :
72 volgende regel, C-n
74 >> Verplaats, m.b.v. C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van
75 de figuur. Type dan C-l om de hele figuur in het midden van het
76 centrum te plaatsen.
78 Met een beetje kennis van het engels zijn deze commando's gemakkelijk te
79 onthouden: de P komt van previous (vorige), de N van next (volgende), de
80 B van backward (achteruit) en de F van forward (vooruit). Dit zijn de
81 basiscommando's om de cursor te bewegen, dus je zult ze CONTINUE
82 gebruiken: Het is slim als je ze nu leert te gebruiken.
84 >> Type een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen.
86 >> Beweeg binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog met C-p
87 Let op wat C-P doet als de cursor midden in een regel staan.
89 Elke regel eindigt met een Newline teken (het engelse `new line' betekent
90 `nieuwe regel'); dit teken scheidt elke regel van de volgende. De laatste
91 regel in een bestand moet eigenlijk ook met een Newline eindigen (maar dat
92 is niet noodzakelijk voor Emacs ).
94 >> Type een C-b terwijl de cursor aan het begin van een regel staat.
95 De cursor zal naar het eind van de vorige regel bewegen, omdat je
96 achteruit over het Newline teken gaat.
98 Net als C-b kan ook C-f over Newline tekens heen bewegen.
100 >> Type nog wat C-b's zodat je door krijgt waar de cursor is.
101 Type dan C-f's om terug naar het einde van de regel te bewegen.
102 Een C-f beweegt dan naar de volgende regel.
104 Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm beweegt
105 zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet `scrollen', of
106 `schuiven' in goed nederlands. Door te scrollen zorgt Emacs ervoor dat
107 de cursor de gewenste beweging kan doen zonder dat de cursor van het
108 scherm af beweegt.
110 >> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen met
111 C-n en zie wat er gebeurt.
113 Als beweging op karakterbasis te langzaam gaat, kan je ook per woord
114 bewegen. M-f (Meta-f) beweegt een woord vooruit en M-b een woord
115 achteruit.
117 >> Type een paar M-f's en M-b's.
119 Als je midden in een woord staan beweegt M-f naar het eind van het
120 woord. Als je op witruimte tussen woorden staat beweegt M-f naar het
121 eind van het volgende woord. M-b beweegt analoog, de andere kant op.
123 >> Type een paar M-f's en M-b's met tussendoor wat C-f's en C-b's zodat
124 je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in een woord en
125 tussen twee woorden.
127 Merk op dat er een analogie zit tussen enerzijds C-f en C-b en
128 anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat Meta tekens
129 gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden,
130 zinnen, paragrafen) terwijl Control tekens te maken hebben met dingen
131 die los staan van wat je aan het editen bent (tekens, regels, etc).
133 Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen naar
134 het begin of eind van een regel, terwijl M-a en M-e naar het begin of
135 eind van een zin gaan.
137 >> Probeer een paar C-a's gevolgd door een paar C-e's.
138 Probeer een paar M-a's gevolgd door een paar M-e's.
140 Zie hoe herhaalde C-a's niets doen, terwijl herhaalde M-a's steeds een
141 zin terug bewegen. Alhoewel ze niet volledig overeenkomen is het gedrag
142 van allebei niet onnatuurlijk.
144 De plaats van de cursor in de tekst wordt `punt' genoemd (zonder
145 lidwoord, `point' in het engels). Anders gezegd: de cursor laat op het
146 scherm de plek zien waarop punt in de tekst staat.
148 Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingsoperaties,
149 inclusief die commando's die per woord of zin bewegen:
151 C-f ga een teken vooruit
152 C-b ga een teken achteruit
154 M-f ga een woord vooruit
155 M-b ga een woord achteruit
157 C-n ga naar de volgende regel
158 C-p ga naar de vorige regel
160 C-a ga naar het begin van de regel
161 C-e ga naar het eind van de regel
163 M-a ga terug naar het begin van de zin
164 M-e ga vooruit naar het eind van de zin
166 >> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening.
167 Deze commando's worden het frequentst gebruikt.
169 Er zijn nog twee belangrijk cursorbewegingsoperaties: M-<
170 (Meta kleiner-dan) beweegt naar het begin van het bestand,
171 en M-> (Meta groter-dan) beweegt naar het eind.
173 Op de meeste toetsenborden zit de "<" boven de comma, zodat je de Shift
174 toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om het "<"
175 teken in te typen. Op deze toetsenborden moet je ook de shift gebruiken
176 om M-< in te typen: zonder shift zou je M-, (Meta komma) typen.
178 >> Type nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan.
179 Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen.
181 >> Type nu M-> om naar het eind van het bestand te springen.
182 Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen.
184 Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft kan je ook die gebruiken om de
185 cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p op zijn
186 minst te leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle
187 toetsenborden, ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken
188 dat, wanneer je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in omgaan met Emacs,
189 het gebruik van deze CTRL tekens sneller is dan de pijltjestoetsen (omdat
190 je handen in de typehouding kunnen blijven). Ten derde, als je eenmaal
191 gewend bent aan deze commando's met CTRL tekens, kan je makkelijk andere
192 geavanceerde cursorbewegingscommandos leren.
194 De meeste Emacs commando's accepteren een numeriek argument. Voor de
195 meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando
196 herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan door voor het
197 commando, C-u gevolgd door de cijfers van het getal te typen. Als je
198 toetsenbord een META (of EDIT of ALT) toets heeft, is er ook een andere
199 manier om het getal aan te geven: type de cijfers terwijl je de META toets
200 ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren omdat die werkt
201 op elk willekeurig toetsenbord.
203 Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren.
205 >> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor
206 met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin
207 te bewegen.
209 Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren dat
210 het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's betekent het
211 echter iets anders, en C-v en M-v vallen hier ook onder. Met een numeriek
212 argument verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels
213 in plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v verschuift
214 de tekst 4 regels.
216 >> Probeer nu C-u 8 C-v.
218 Als het goed is is de tekst daarmee 8 regels opgeschoven. Als je het weer
219 terug omlaag wil scrollen kan je een argument aan M-v geven.
221 Als je een windowing systeem gebruikt, zoals X Windows, dan zou je een
222 lange rechthoek moeten zien aan de linkerkant van het Emacs window. Deze
223 rechthoek heet een scrollbar (misschien is `verschuifbalk' een goede
224 vertaling). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de scrollbar te
225 klikken.
227 >> Klik met de middelste muisknop bovenaan het donkere gebied in de
228 scrollbar. Dit zou de tekst moeten scrollen naar een positie die
229 afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt.
231 >> Beweeg de muis heen en weer terwijl je de middelste muisknop ingedrukt
232 houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en weer scrollt.
235 * ALS EMACS HANGT
236 -----------------
238 Als Emacs niet meer op commando's reageert kan je haar veilig onderbreken
239 door C-g te typen. Je kan C-g gebruiken om een commando te stoppen als
240 het te lang duurt om uit te voeren.
242 Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument weg te gooien of
243 om het begin van een commando dat je niet wilt afmaken te vergeten.
245 >> Type nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, en
246 type dan C-g. Type vervolgens C-f. Als het goed is is de cursor maar
247 een positie verplaatst, omdat het argument weggegooid hebt met C-g.
249 Als je per ongeluk een <ESC> typt kan je daarvan komen met een C-g.
252 * ONMOGELIJKE COMMANDO'S
253 ------------------------
255 Sommige Emacs commando's zijn onmogelijk gemaakt zodat beginnende
256 gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren.
258 Als je een van de onmogelijke commando's intypt laat Emacs uitleg zien
259 over het commando dat je gegeven hebt en vraagt of je het werkelijk uit
260 wilt voeren.
262 Wanneer je het commando echt wilt uitvoeren, type dan Spatie (de
263 spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaliter wil je het commando niet
264 uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van `no' of `nee').
266 >> Type C-x C-l (een onmogelijk commando),
267 en type dan n als antwoord op de vraag.
270 * VENSTERS
271 ----------
273 Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen tekst.
274 We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan gaan. Op
275 dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra vensters af kunt
276 komen en terug kan keren naar simpelweg editen met 1 venster. Het is
277 eenvoudig:
279 C-x 1 een enkel venster (i.e. gooi alle andere vensters weg)
281 Het commando is Control-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot het
282 venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere vensters
283 worden weggegooid.
285 >> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l.
286 >> Type nu Control-h k Control-f.
287 Zie hoe dit venster kleiner wordt, terwijl een nieuw venster verschijnt
288 om de documentatie van het Control-f commando te laten zien.
290 >> Type nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen.
293 * TOEVOEGEN EN WEGHALEN
294 -----------------------
296 Als je tekst toe wilt voegen type je die eenvoudigweg in. Tekens die je
297 kan zien, zoals A, 7, *, en dergelijke, worden door Emacs als tekst
298 ge-interpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Type <Return> (de
299 `volgende regel' toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe
300 regel te beginnen.
302 Je kan het laatste teken dat je intypte weghalen door <Delete> te typen.
303 <Delete> is een toets op het toetsenbord, die misschien ook wel "Del"
304 heet. In sommige gevallen dient de "Backspace" toets als <Delete>, maar
305 niet altijd!
307 In het algemeen haalt <Delete> het teken dat juist voor de cursorpositie
308 staat weg.
310 >> Probeer dit nu: type een paar letters en haal ze weer weg door een paar
311 keer op <Delete> te drukken. Maak je niet druk over het feit dat dit
312 bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele versie van
313 deze uitleg. Je zit slechts je eigen copie te wijzigen.
315 Als een regel tekst te lang wordt om op een regel op het scherm te laten
316 zien dan gaat de regel verder op een volgende schermregel. Een backslash
317 ("\") in de rechtermarge laat dan zien dat de regel op de volgende
318 schermregel verder gaat.
320 >> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf
321 toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt.
323 >> Type weer wat <Delete>s om zoveel tekens weg te halen tot de regel weer
324 op een schermregel past. De vervolgregel zal verdwijnen.
326 Je kan een Newline weggooien als elk ander teken. Als je een Newline
327 weggooit voeg je de twee regels waar de Newline tussen staat samen tot een
328 enkele regel. Als de regel die het resultaat is van deze operatie niet op
329 een schermregel past zal ze getoond worden met een vervolgregel.
331 >> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en type <Delete>. Dit
332 voegt de huidige en vorige regel samen.
334 >> Type <Return> om de Newline die je net weggooide weer toe te voegen.
336 Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs commando's het aantal keren dat
337 het herhaald moet worden op kan geven. Dit geldt ook voor gewone tekens.
338 Als je een gewoon teken herhaalt wordt dat teken herhaaldelijk toegevoegd.
340 >> Probeer dat nu: type C-u 8 * om ******** toe te voegen.
342 Je hebt nu de basismanier geleerd om iets in Emacs te typen en fouten te
343 corrigeren. Je kan tekst ook per woord of regel weggooien. Hier volgt
344 een samenvatting van de commando's om tekst te verwijderen:
346 <Delete> haal het teken weg dat voor de cursor staat
347 C-d haal het teken weg dat achter de cursor staat
349 M-<Delete> gooi het woord weg dat voor de cursor staat
350 M-d gooi het woord weg dat achter de cursor staat
352 C-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de regel
353 M-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de zin
355 Merk op dat <Delete> en C-d met M-<Delete> en M-d de analogie die begon
356 met C-f en M-f verder trekken (waarbij we voor het gemak even vergeten dat
357 <Delete> niet echt een control teken is). C-k en M-k lijken enigzins op
358 C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen.
360 Als je meer dan een enkel teken tegelijk weghaalt bewaart Emacs de tekst
361 die je weggooit zodat je haar weer terug kan halen. Weggegooide tekst
362 terughalen heet "yanken". Je kan weggegooide tekst terugbrengen op de
363 plaats waar je haar hebt weggegooid of op een andere plaats in de tekst.
364 Je kan ook meerdere keren yanken om er meedere copi-en van te maken. Het
365 yank-commando is C-y.
367 Merk op dat er een verschil is tussen het weghalen en weggooien van iets:
368 iets dat je hebt weggooid kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt
369 weggehaald niet. (In het engels is het verschil tussen `killing' en
370 `deleting' duidelijker dan tussen de nederlandse vertaling `weggooien' en
371 `weghalen'.) In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan
372 een enkel teken, Newline of spatie verwijderen deze tekst bewaren zodat ze
373 geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's die slechts een
374 enkel teken weghalen.
376 >> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leef is.
377 Type C-k om de tekst op die regl weg te gooien.
378 >> Type C-k een tweede keer. Nu gooit dit commando het Newline teken
379 weggooit.
381 Merk op hoe een enkele C-k de inhoud van een regel weggooit, een tweede
382 C-k de regel zelf zodat alle volgende regels een regel omhoog komen. Het
383 numerieke argument is voor C-k bijzonder: het aangegeven aantal regels zal
384 worden weggegooid, inclusief de inhoud. Dit is meer dan simpelweg
385 herhaling: C-u 2 C-k gooit twee regels weg, terwijl tweemaal C-k typen dat
386 niet doet.
388 Om de laatst weggegooide tekst terug te halen naar de plaats waar de
389 cursor nu op staat (te yanken), type C-y.
391 >> Probeer het nu: type C-y om de tekst te yanken.
393 Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had
394 weggegooid. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels
395 die weggegooid worden bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die regels
396 in een keer terugbrengt.
398 >> Probeer het nu: type C-k een paar keer.
400 Om de weggegooide tekst terug te halen:
402 >> Type C-y. Beweeg de cursor wat regels naar beneden en type weer C-y.
403 Je ziet nu hoe je tekst kan copieren.
405 Wat nu te doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je hebt intussen
406 al iets anders weggegooid? C-y zou datgene terugbrengen wat je het
407 recentst hebt weggegooid. Gelukkig is de voorgaande tekst niet verloren
408 gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y hebt getypt
409 om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt M-y die tekst
410 met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt M-y herhalen om
411 tekst terug te halen die je steeds langer geleden hebt weggegooid. Als je
412 de tekst te pakken hebt die je zocht hoe je niets te doen om die daar te
413 houden. Je kan gewoon verder werken en de teruggehaalde tekst met rust
414 laten.
416 Als je M-y vaak genoeg typt kom je terug waar je begon, bij de recentst
417 weggegooide tekst.
419 >> Gooi een regel weg, beweeg de cursor wat, en gooi nog een regel weg.
420 Type C-y om de tweede regel die je weggooide terug te halen.
421 Type nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste regel
422 die je weggooide.
423 Type nog wat M-y's en zie wat er langs komt. Herhaal dit tot de
424 tweede regel weer langs komt, en dan nog een paar keer.
425 Je kan ook experimenteren met positieve en negatieve argumenten aan
426 M-y.
429 * HERSTELLEN
430 ------------
432 Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent,
433 dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstel commando, C-x u.
435 Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn van
436 een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te typen, worden steeds
437 eerdere commando's hersteld.
439 Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet wijzigen,
440 zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's die simpelweg
441 de ingetypte letter aan de tekst toevoegen worden meestal gegroepeerd
442 in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je minder C-x u's hoeft te
443 type om het toevoegen van teksts te herstellen.
445 >> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou ze weer moeten verschijnen.
447 C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde resultaat
448 op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te typen. Een
449 nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het intypen ervan niet
450 triviaal is. Dat is ook de reden het alternatief, C-x u. Op sommige
451 terminals kan je C-_ typen door te doen alsof je C-/ typt.
453 Een numeriek argument aan C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen aan.
456 * BESTANDEN
457 -----------
459 Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan moet je de
460 tekst in een bestand bewaren (`to save a file' in het engels). Als je
461 dat niet doet ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je uit
462 Emacs gaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand `bezoeken'.
463 (Ook wel `vinden'; `finding' of `visiting' in het engels.)
465 Het bezoeken van een bestand betekent dat je de inhoud van dat bestand
466 in Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het
467 veranderen bent. Echter, deze veranderingen zijn slechts tijdelijk
468 zolang je het bestand niet bewaart. Op deze manier kan je nooit per
469 ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs
470 als je het bestand bewaart, zorgt Emacs ervoor dat het originele
471 bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het
472 geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo'n goed plan
473 waren.
475 In de buurt van de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en
476 eindigt met streepjes, met aan het begin "--:-- TUTORIAL.nl" of iets
477 dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het bestand
478 zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je een bestand
479 dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen copie van de nederlandstalige
480 Emacs uitleg (`tutorial' in het engels). Als je in Emacs een bestand
481 bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd op deze plaats.
483 De commando's om een bestand te bezoek of te bewaren zijn anders dan de
484 commando's die je tot nu toe geleerd hebt; ze bestaan namelijk uit twee
485 tekens. Beide commando's beginnen met het teken Control-x. Er zijn een
486 heleboel commando's die met Control-x beginnen. Veel van die commando's
487 hebben te maken met bestanden, buffers, en daaraan gerelateerde zaken.
488 Dergelijke commando's bestaan uit twee, drie of vier tekens.
490 Nog iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken is dat
491 je aan moet geven welk bestand je wilt. Dit heet dat het commando "een
492 argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het bestand.
493 Nadat je het commando
495 C-x C-f bezoek bestand (met de f van `find file')
497 hebt getypt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je
498 intypt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die regel
499 voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet ze de minibuffer. Je kan de
500 gebruikelijke Emacs commando's gebruiken om de filename in te typen.
502 Tijdens het invoeren van de naam van het bestand (of willekeurig wat
503 voor minibuffer invoer) kan je het commando afbreken met C-g.
505 >> Type C-x C-f gevolgd door C-g. Dit breekt de minibuffer af en
506 ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte.
507 Netto resultaat is dat je geen bestand bezoekt.
509 Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, type dan <Return> om het
510 af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk en bezoekt
511 het bestand dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f commando klaar is,
512 verdwijnt de minibuffer.
514 Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en kan
515 je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, type dan het
516 commando
518 C-x C-s bewaar bestand (met de s van `save file')
520 Dit bewaart de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand. De eerste
521 keer dat je dit doet bewaart Emacs het originele bestand onder een andere
522 naam zodat het nog niet verloren is. De nieuwe naam bestaat uit de oude
523 naam gevolgd door een "~".
525 Als Emacs klaar is het bestand te bewaren laat ze de naam van het bestand
526 zien. Het is een goede gewoonte een bestand redelijk vaak te bewaren
527 zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of crasht.
529 >> Type C-x C-s, om je copie van deze uitleg te bewaren. Als het goed is
530 verschijnt "Wrote ...TUTORIAL" op de onderste schermregel.
532 OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s
533 typt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de
534 machine waarop je werkt die te maken heeft met `flow control'. Met C-s
535 stopt de `flow' en komt niets meer van wat je typt bij Emacs terecht. Om
536 deze situatie te herstellen, type C-q. Lees daarna de "Spontaneous Entry
537 to Incremental Search" sectie in het Emacs handboek over hoe om te gaan
538 met deze situatie.
540 Je kan een bestaand bestand bezoeken, om het te bekijken of het te
541 wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit is
542 de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het bestand, dat
543 initieel leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de tekst bewaart
544 wordt het bestand werkelijk gecreeerd, met de tekst als inhoud. Vanaf dat
545 moment ben je dus bezig met een bestaand bestand.
548 * BUFFERS
549 ---------
551 Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f blijft het eerste bestand
552 gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het gewoon nog een
553 keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je een behoorlijk aantal
554 bestanden in Emacs krijgen.
556 >> Cre-eer een bestand dat "foo" heet door te typen: C-f C-f foo
557 <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig haar, en bewaar "foo"
558 door C-x C-s te typen. Type hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om
559 weer hier, in de uitleg, terug te komen.
561 Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een "buffer"
562 genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een nieuwe buffer
563 gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien, type
565 C-x C-b laat de bufferlijst zien
567 >> Probeer C-x C-b nu.
569 Zie dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een bestandsnaam; dit
570 is de naam van het bestand waarmee de buffer overeenkomt. Sommige buffers
571 hebben niets met een bestand te maken. Bijvoorbeeld, de buffer die
572 "*Buffer List*" heet heeft geen bestand. Die buffer is de buffer die de
573 lijst bevat die door C-x C-b gemaakt wordt. ALLE tekst die je in een
574 Emacs venster ziet is altijd onderdeel van een of andere buffer.
576 >> Type C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen.
578 Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand
579 bezoekt dan wordt het eerste bestand niet bewaard. De wijzigingen blijven
580 in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het cre-eren of
581 modificeren van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect op de
582 eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een eenvoudige
583 manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou erg vervelend
584 zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f om het dan te
585 kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we
587 C-x s bewaar een paar buffers
589 C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet
590 opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren.
592 >> Voeg een wat tekst toe en type C-x s.
593 Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren.
594 Bewantwoord deze vraag positief door een "y" in te typen (de y van
595 "yes", engels voor "ja").
598 * UITGEBREIDE COMMANDO'S
599 ------------------------
601 Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het
602 toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de
603 control of meta toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met het X
604 commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando komt in
605 twee smaken:
607 C-x teken eXtensie; wordt gevolgd door een teken
608 M-x genaamd commando eXtensie; wordt gevolgd door een naam.
610 Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder gebruikt
611 dan de commando's die tot nu toe uitgelegd zijn. Je hebt al twee van deze
612 commando's gezien: C-x C-f om een bestand te bezoeken, en C-x C-s om het
613 te bewaren. Een ander voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit
614 is C-x C-c. (Maak je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen
615 die niet bewaard zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt
616 bewaren voordat Emacs daadwerkelijk eindigt.)
618 C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna weer
619 terug kan keren in dezelfde Emacs sessie.
621 Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt weer
622 terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste shells kan je
623 Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met "%emacs".
625 Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te zetten
626 cre-eert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de gelegenheid te
627 stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer in Emacs terug te
628 keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In dit geval is het
629 shellcommando "exit" de normale manier om de subshell te verlaten en in
630 Emacs terug te keren.
632 Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het is
633 ook het juiste commando om Emacs te be-eindigen wanneer Emacs opgestart
634 was door een mail programma of iets dergelijks, aangezien die misschien
635 niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal gezien is het
636 echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs te verlaten,
637 behalve als je uit wilt loggen natuurlijk.
639 Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je nu al
640 kent:
642 C-x C-f bezoek bestand
643 C-x C-s bewaar bestand
644 C-x C-b laat bufferlijst zien
645 C-x C-c verlaat Emacs
646 C-x u herstel
648 Genaamde uitgebreide commando's worden nog minder vaak gebruikt, of worden
649 alleen onder bepaalde omstandigheden gebruikt. Een voorbeeld is het
650 commando replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een
651 andere string (`to replace' betekent `vervangen'). Als je M-x typt echoot
652 Emacs onderaan het scherm `M-x' en moet je de naam van het commando
653 intypen, in dit geval "replace-string". Als je gewoon "repl s<TAB>" typt
654 maakt Emacs de naam zelf af. Be-eindig het commando met <Return>.
656 Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die
657 vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden.
658 Je sluit elk argument af met <Return>.
660 >> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze.
661 Type dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>.
663 Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen van
664 het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; beginnend op
665 de plek waar de cursor staat.
668 * AUTOMATISCH BEWAREN
669 ---------------------
671 Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet bewaard hebt, zouden
672 de veranderinge verloren kunnen gaan als het systeem zou hangen of
673 herstarten. Om je hiertegen te beschermen bewaart Emacs om de zoveel tijd
674 de veranderde tekst automatisch. De naam van het bestand waarin de tekst
675 automatisch bewaard wordt begint en eindigt met een #. Bijvoorbeeld, als
676 je het bestand "hello.c" aan het bewerken bent dan wordt de tekst
677 automatisch bewaard in een bestand dat "#hello.c#" heet. Zodra je het
678 bestand werkelijk bewaart, wordt het automatisch bewaarde bestand weer
679 weggegooid.
681 Als de computer crasht kan je de automatisch bewaarde tekst terugkrijgen
682 door de file normal te bezoeken (de originele file, niet de automatisch
683 bewaarde), gevolgd door M-x recover file<Return>. Als Emacs vraagt om
684 bevestiging, antwoord dan yes<Return> en de automatisch bewaarde
685 informatie wordt teruggehaald.
688 * ECHO GEBIED
689 -------------
691 Als je een commando langzaam intypt echoot Emacs de tekens aan de
692 onderkant van het scherm, in een deel dat het "echo gebied" genoemd wordt.
693 Dit gebied bevat de onderste regel van het scherm.
696 * MODE-REGEL
697 ------------
699 De regel direct boven het echo gebied heet de "mode-regel". De mode-regel
700 zier er ongeveer zo uit:
702 --**-Emacs: TUTORIAL.nl (Fundamental)--68%------------------------
704 Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die
705 je aan het bewerken bent.
707 Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het bestand
708 dat je bezoekt. -NN%-- geeft je huidige positie in de tekst aan: NN
709 procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het bestand vanaf
710 het begin op het scherm staat, staat er --Top-- in plaats van --00%--.
711 Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er --Bot-- staan (van
712 `bottom', `onderkant' in het nederlands). Als de tekst zo klein is dat ze
713 volledig op het scherm past staat --All-- in de mode-regel.
715 De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst gemodificeerd hebt.
716 Direct na het bezoeken of bewaren staan er gewoon streepjes.
718 In de mode-regel staat tussen haakjes in welke mode je aan het werken
719 bent. Tenzij een andere mode gewenst is, zit je in de "Fundamental" mode
720 zoals nu (`fundamental' is `basis' in het nederlands). Een dergelijke
721 mode heet een hoofdmode (`major mode' in het engels).
723 Emacs heeft verschillende hoofdmodes. Sommige daarvan zijn bedoelt voor
724 het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals bijvoorbeeld
725 Lisp mode, Text mode, etc. Op elk moment is er altijd precies een mode
726 actief, en de naam daarvan staat in de mode-regel, op de plaats waar nu
727 "Fundamental" staat.
729 Elke hoofdmode zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders gedragen.
730 Zo bestaat er een commando om een commentaar in een programma te typen, en
731 aangezien elke programmeertaal een ander idee heeft over hoe commentaar
732 eruit moet zien, moet elke hoofdmode op een andere manier het commentaar
733 beginnen. Elke hoofdmode is de naam van een uitgebreid commando, en met
734 dat commando schakel je om naar die hoofdmode. Zo is bijvoorbeeld
735 M-x fundamental-mode het commando om naar de basismode om te schakelen.
737 Als je nederlandse of engelse tekst wil gaan bewerken, zoals bijvoorbeeld
738 dit bestand, kan je beter "text mode" gebruiken, de mode om tekst in een
739 gewone taal te bewerken:
741 >> Type M-x text-mode<Return>.
743 Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor
744 grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken is
745 bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrophes als onderdeel van een woord
746 beschouwen. In de vorige, Fundamental, mode behandelen M-f en M-b de
747 apostrophe als ruimte tussen twee woorden.
749 Het is gebruikelijk dat hoofdmodes dergelijke subtiele verschillen hebben.
750 De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke hoofdmode.
752 Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige hoofdmode
753 lezen.
755 >> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de bovenkant
756 van het scherm te krijgen.
757 >> Type C-h m om te zien hoe Text mode verschilt van Fundamental mode.
758 >> Type C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen.
760 Hoofdmodes heten hoofdmodes omdat er ook bijmodes zijn. Bijmodes zijn
761 geen alternatieven voor hoofdmodes; het zijn slechts kleine modificaties
762 daarvan. Elke bijmode kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van
763 andere bijmodes en onafhankelijk van de hoofdmode. Je kan dus nul, een,
764 of willekeurig veel minor modes gebruiken.
766 Een nuttige bijmode voor het bewerken van tekst in een natuurlijke taal,
767 zoals nederlands, is Auto Fill mode (`auto fill' betekent automatisch
768 uitvullen). Wanneer deze mode aanstaat breekt Emacs automatisch een regel
769 tussen twee woorden af als de regel anders te lang zou worden.
771 Je kan Auto Fill mode aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als deze
772 mode al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x auto-fill-mode<Return>.
773 Als de mode uitstaat zet dit commando de mode aan; als ze aanstaat zet dit
774 commando de mode uit. Het commando zet de mode steeds aan en uit zet (`to
775 toggle' in het engels).
777 >> Type nu M-x auto-fill-mode<Return>. Type nu vele malen asdf op een
778 regel zodat je kan zien dat de regel in twee-en gesplitst wordt. Er
779 moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill mode
780 alleen op spaties de regel breekt.
782 De rechter kantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je veranderen
783 met het C-x f commando. Dit commando accepteert een numeriek argument
784 dat de gewenste kantlijn is.
786 >> Type C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f).
787 Type wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens.
788 Zet de kantlijn nu terug op 70, weer met C-x f.
790 Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill mode
791 de regel niet opnieuw.
792 Om een paragraaf opnieuw te vullen, type M-q (Meta-q) terwijl de
793 cursor in de paragraaf staat.
795 >> Plaats de cursor in de voorgaande paragraaf en type M-q.
798 * ZOEKEN
799 --------
801 Emacs kan strings zoeken (een string is een rij tekens), zowel volgend op
802 de cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken van een string
803 verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string
804 voorkomt.
806 Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de meeste
807 tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het zoeken
808 gebeurt tijdens het intypen van de gezochte string.
810 Het commando om vooruit zoeken te starten is C-s (met de `s' van `to
811 search', i.e. zoeken); C-r start het zoeken achteruit (met de `r' van
812 `reverse' of achteruit). WACHT nog even met ze te proberen.
814 Als je C-s typt verschijnt de string "I-search" in het echo gebied. Dit
815 betekent dat Emacs bezig is met een `incremental search' (incrementele
816 zoekopdracht) en wacht op het intypen van de zoekstring. <RET> be-eindigt
817 het zoeken.
819 >> Type nu C-s om het zoeken te start. Type nu, LANGZAAM, een letter per
820 keer, het woord `cursor', met een pauze na elke letter zodat je kan
821 zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het woord
822 `cursor' gezocht.
823 >> Type nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van `cursor' te
824 zoeken.
825 >> Type nu viermaal <Delete> en let op de cursorbewegingen.
826 >> Type <RET> om het zoeken te be-eindigen.
828 Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs naar
829 de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe getypt
830 hebt. Om naar de volgende plek te gaan, type je C-s nog een keer. Als er
831 geen volgende plek is piept Emacs en vertelt je dat de zoekopdracht faalt
832 (`failing' in het engels); met C-g kan je het zoeken afbreken.
834 OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s
835 typt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de
836 machine waarop je werkt die te maken heeft met `flow control'. Met C-s
837 stopt de `flow' en komt niets meer van wat je typt bij Emacs terecht. Om
838 deze situatie te herstellen, type C-q. Lees daarna de "Spontaneous Entry
839 to Incremental Search" sectie in het Emacs handboek over hoe om te gaan
840 met deze situatie.
842 Als je tijdens incrementeel zoeken <Delete> typt, zal je zien dat het
843 laatste teken dat je in de zoekstring typte weggehaald wordt en dat het
844 zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je bijvoorbeeld begint
845 met zoeken en je typt een "c" dan ga je naar het eerste voorkomen van een
846 "c". Type je vervolgens een "u" dan gaat de cursor naar het eerste
847 voorkomen van de string "cu". Als je nu <Delete> typt, dan wordt de "u"
848 van de zoekstring afgehaald en gaat de cursor terug naar de plaats waar
849 hij stond voordat je de "u" intypte, i.e. het eerste voorkomen van de "c".
851 Als je tijdens een zoekoperatie een control- of meta-teken intypt dan
852 wordt het zoeken be-eindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk
853 tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en C-r.
855 Met C-s begin je te zoeken naar het eerste voorkomen van de zoekstring NA
856 de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken dat eerder in de tekst
857 moet voorkomen, gebruik dan C-r i.p.v. C-s. Alles wat we nu weten over
858 C-s geldt ook voor C-r, alleen de zoekrichting is omgedraaid.
861 * MEERDERE VENSTERS
862 -------------------
864 Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op het
865 scherm kan laten zien.
867 >> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l.
869 >> Type C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen.
870 Beide vensters laten deze uitleg zien; de cursor blijft in het
871 bovenste venster.
873 >> Type C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven.
874 (Als je geen Meta toets hebt, type dan ESC C-v.)
876 >> Type C-x o (met de `o' van `other'; `ander' in het nederlands)
877 om de cursor naar het andere venster te verplaatsen.
879 >> Verschuif de tekst in het onderste venster, m.b.v. C-v en M-v.
880 Zorg ervoor dat je deze uitleg in het bovenste venster leest.
882 >> Type weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster
883 te zetten. De cursor staat weer precies op de plaats waar
884 hij stond toen je het venster verliet.
886 Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. Elk
887 venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd maar zichtbaar
888 in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking op het venster
889 waar de cursor in staat. Dit venster is het `geselecteerde venster'
890 (`selected window' in het engels).
892 Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken bent in
893 het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie gebruikt.
894 Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je bezig bent,
895 terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster loopt.
897 C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte META
898 toets hebt kan je C-M-v intypen door zowel CTRL als META ingedrukt te
899 houden terwijl je v typt. Het maakt niet uit in welke volgorde je de CTRL
900 en META indrukt; het gaat erom welke ingedrukt zijn terwijl je typt.
902 Als je geen echte META toets hebt kan je ESC gebruiken; de volgorde maakt
903 dan wel uit. Je moet dan ESC typen, gevolgd door CTRL-v; CTRL-ESC v zal
904 niet werken. Dit komt doordat ESC zelf een teken is, terwijl CTRL en META
905 dat niet zijn.
907 >> Type C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te laten
908 verdwijnen.
910 (Als je C-x 1 typt in het onderste venster laat je het bovenste
911 verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als `ik wil maar 1 venster,
912 en wel dat venster waar de cursor nu in staat.')
914 Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere tekst
915 laten zien:
917 >> Type C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, gevolgd
918 door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste venster
919 verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan.
921 >> Type C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om
922 het onderste venster te laten verdwijnen.
925 * RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS
926 ------------------------------
928 Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht (engels:
929 `recursive editing level'). Dit is te zien in de moderegel aan de rechte
930 haken om de haakjes die om naam van de hoofdmode staan. Dan staat er
931 bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van (Fundamental).
933 Type ESC ESC ESC Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. Dit is
934 een generiek `ontsnappingscommando'. Je kan het ook gebruiken om extra
935 vensters weg te gooien of om uit de minibuffer te komen.
937 >> Type M-x om in een minibuffer te komen, en type dan ESC ESC ESC
938 om er weer uit te komen.
940 C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. De
941 reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken BINNEN
942 het recursieve bewerkingsniveau.
945 * MEER INFORMATIE
946 -----------------
948 We hebben geprobeerd je met deze uitleg precies genoeg informatie te geven
949 om met Emacs te beginnen. De mogelijkheden van Emacs zijn zo legio dat
950 het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Emacs heeft zoveel nuttige
951 mogelijkheden dat je er meer over zou kunnen willen leren. Emacs heeft
952 commando's om documentatie te laten zien over Emacs commando's. Deze
953 `helpcommando's' beginnen allemaal met C-h: `het Hulpteken'.
955 Om hulp te krijgen, type C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden
956 welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, type C-h ? en Emacs
957 vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h hebt getypt
958 maar van gedachten veranderd bent, type je gewoon C-g om het af te breken.
960 (Op sommige computers is de betekenis van C-h veranderd. Dat is een
961 slecht plan, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed heeft,
962 en is dus een geldige reden om je beklag te doen bij de systeembeheerder
963 of helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht onderaan het scherm laat
964 zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1 toets (functietoets 1) of
965 gebruik M-x help RET.)
967 De eenvoudigste hulp is C-h c. Type C-h, het teken `c' en een teken of
968 uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het
969 commando zien.
971 >> Type C-h c Control-p.
972 De beschrijving die getoond wordt zou zoiets moeten zijn als
974 C-p runs the command previous-line
976 (nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.)
978 Dit commando vertelt je `de naam van de functie'. Functies worden vooral
979 gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de gebruiker aan te
980 passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan te geven wat de
981 functie doet, zijn ze ook geschikt als erg korte documentatie; genoeg om
982 je te herinneren aan wat de commando's die je al geleerd hebt betekenen.
984 Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META, EDIT or ALT
985 toets hebt) <ESC> v kunnen ook getypt worden na C-h c.
987 Om meer informatie over een commando te krijgen, type C-h k in plaats van
988 C-h c.
990 >> Type C-h k Control-p.
992 Dit laat de documentatie van de functie zien, inclusief de naam van de
993 functies, in een apart venster. Als je klaar bent met lezen, type C-x 1
994 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet meteen te
995 doen. Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 typt.
997 Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h:
999 C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie
1000 intypen.
1002 >> Type C-h f previous-line<Return>
1003 Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die het
1004 C-p commando implementeert.
1006 C-h a Commando Apropos. Type een woord in en Emacs zal een
1007 lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord
1008 voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen worden
1009 met M-x. Bij sommige commando's staat met welke tekens
1010 dit commando direct uitgevoerd kan worden.
1012 >> Type C-h a file<Return>.
1014 Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met `file' in hun
1015 naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de overeenkomende
1016 commandonaam zoals find-file.
1018 >> Type C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te verschuiven.
1020 >> Type C-x 1 om het hulpvenster weg te gooien.
1023 * CONCLUSIE
1024 -----------
1026 Denk eraan dat je met C-x C-c gebruikt om Emacs te verlaten. Om tijdelijk
1027 een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, type C-x.
1029 De bedoeling van deze uitleg is dat ze begrijpelijk is voor alle nieuwe
1030 Emacs gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent tegengekomen blijf
1031 dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. Klaag erover!
1034 * COPI-EREN
1035 -----------
1037 (De engelse versie van) deze uitleg is voorafgegaan door een lange reeks
1038 van Emacs tutorials, die begon met de uitleg die Stuart Cracraft schreef
1039 voor de originele Emacs. Deze nederlandse vertaling is gemaakt door
1040 Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis van de GNU Emacs 20.2
1041 TUTORIAL.
1043 (Wat nu volgt is een vertaling naar het nederlands van de condities voor
1044 gebruik en verspreiding van deze uitleg. Deze vertaling is niet
1045 gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten aan de
1046 vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door het engelse
1047 origineel.)
1049 Deze versie van de uitleg valt onder copyright, net als GNU Emacs.
1050 Je mag deze uitleg distribu-eren onder bepaalde condities:
1052 Copyright (c) 1985, 1996, 1997 Free Software Foundation
1054 Iedereen mag letterlijke copi-en van dit document, zoals ontvangen,
1055 verspreiden, op elke medium, vooropgesteld dat de copyrightmelding en
1056 toestemmingsmelding niet aangetast worden en dat de verspreider aan de
1057 ontvanger dezelfde distributierechten verleend als aan hem verleend
1058 door deze melding.
1060 Toestemming wordt verleend om gemodificeerde versies van dit document,
1061 of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande condities,
1062 vooropgesteld dat ze ook duidelijk melding maken van degene die als
1063 laatste modificaties doorgevoerd heeft.
1065 De condities voor het copi-eren van Emacs zelf zijn complexer dan dit,
1066 maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en geef
1067 vervolgens copi-en van Emacs aan al je vrienden. Help bij het uitroeien
1068 van softwarebeschermingspolitiek (`software eigendom') door vrije software
1069 te gebruiken, schrijven en delen!
1071 (Engels origineel van de copyrightmelding en condities:
1073 This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and
1074 comes with permission to distribute copies on certain conditions:
1076 Copyright (c) 1985, 1996 Free Software Foundation
1078 Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies
1079 of this document as received, in any medium, provided that the
1080 copyright notice and permission notice are preserved,
1081 and that the distributor grants the recipient permission
1082 for further redistribution as permitted by this notice.
1084 Permission is granted to distribute modified versions
1085 of this document, or of portions of it,
1086 under the above conditions, provided also that they
1087 carry prominent notices stating who last altered them.
1089 The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the
1090 same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of
1091 GNU Emacs to your friends. Help stamp out software obstructionism
1092 ("ownership") by using, writing, and sharing free software!)