| blob | 59f54c1b2dbc6fcfe5a38dfa82859b68c861b974 |
1 Emacs-inleiding. De kopieervoorwaarden staan onderaan.
3 De meeste Emacs-commando's gebruiken de CONTROL-toets (soms CTRL of CTL
4 genaamd) en/of de META-toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van
5 steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen:
7 C-<ltr> betekent: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik de toets <ltr>
8 Dus C-f wordt: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik f.
9 M-<ltr> betekent: houd de META-, EDIT- of ALT-toets ingedrukt en tik
10 de toets <ltr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun
11 je ook eerst de ESC-toets tikken, gevolgd door <ltr>. We
12 verwijzen naar de ESC-toets als <ESC>.
14 BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, tik C-x C-c (twee tekens).
15 De tekens ">>" tegen de linkerkantlijn nodigen je uit om een bepaald
16 commando te proberen. Bijvoorbeeld:
17 <<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>>
18 [Lege regels om didactische redenen. Hieronder gaat het verder.]
19 >> Tik nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan.
20 (Geef nu het commando door de CONTROL-toets ingedrukt te
21 houden terwijl je de v tikt.) Vanaf nu moet je dit steeds
22 herhalen als je klaar bent met het lezen van een scherm.
24 Merk op dat er een overlapping van twee regels is als je van een
25 scherm naar het volgende gaat; dat zorgt voor continuïteit bij het
26 lezen van de tekst.
28 Het eerste wat je moet weten, is hoe je je naar verschillende plaatsen
29 in de tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet
30 gaan: met C-v. Om een scherm terug te gaan, tik je M-v (houd de
31 META-toets ingedrukt en tik v, of tik <ESC> v als je geen META-, EDIT-
32 of ALT-toets hebt).
34 >> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v.
37 * SAMENVATTING
38 --------------
40 De volgende commando's zijn handig om volledige schermen te bekijken:
42 C-v Ga een scherm vooruit
43 M-v Ga een scherm terug
44 C-l Maak het scherm schoon en teken alle tekst opnieuw,
45 waarbij de regel waarop de cursor staat, op het
46 midden van het scherm terecht komt. (C-l is
47 CONTROL-L, niet CONTROL-1.)
49 >> Kijk waar de cursor staat, en onthoud de tekst er omheen. Tik C-l.
50 Zoek de cursor en merk op dat hij nog steeds bij dezelfde tekst
51 staat.
53 Als je toetsenbord PageUp- en PageDn-toetsen heeft dan kun je deze ook
54 gebruiken om een scherm terug dan wel vooruit te gaan, maar het werken
55 met C-v en M-v is efficiënter.
58 * BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN
59 ----------------------------------
61 Het is handig om je per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je je nu
62 naar een specifieke plaats op het scherm?
64 Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. Je kan de
65 pijltjestoetsen gebruiken, maar het is efficiënter om je handen in de
66 standaardhouding te laten, en de commando's C-p, C-b, C-f en C-n te
67 gebruiken. Elk van deze commando's verplaatst de cursor precies een
68 regel of teken in een bepaalde richting op het scherm. Hier volgt een
69 figuur met de vier commando's en de richting waarin ze de cursor
70 bewegen:
72 vorige regel, C-p
73 :
74 :
75 achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f
76 :
77 :
78 volgende regel, C-n
80 >> Verplaats, met C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van de
81 figuur. Tik dan C-l om de hele figuur in het midden van het
82 centrum te plaatsen.
84 Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk
85 te onthouden: de p komt van "previous" (vorige), de n van "next"
86 (volgende), de b van "backward" (achteruit) en de f van "forward"
87 (vooruit). Dit zijn de basiscommando's om de cursor te bewegen, dus
88 je zult ze VOORTDUREND gebruiken: het is vooruitziend als je ze nu
89 leert te gebruiken.
91 >> Tik een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen.
93 >> Beweeg je binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog
94 met C-p. Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel
95 staat.
97 Elke regel eindigt met een Newline-teken (het Engelse "new line"
98 betekent "nieuwe regel"); dit teken scheidt elke regel van de
99 volgende. De laatste regel in een bestand zou eigenlijk ook met een
100 Newline moeten eindigen (maar dat is niet noodzakelijk voor Emacs).
102 >> Probeer C-b aan het begin van een regel. De cursor zal zich naar
103 het eind van de vorige regel bewegen, omdat je achteruit over het
104 Newline teken gaat.
106 Net als C-b kan ook C-f zich over Newline-tekens heen bewegen.
108 >> Tik nog een aantal keren het commando C-b, zodat je een gevoel
109 krijgt waar de cursor is. Tik dan enkele keren C-f om de cursor
110 terug naar het einde van de regel te bewegen. Een verder C-f
111 commando beweegt de cursor dan naar de volgende regel.
113 Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm
114 beweegt, zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet
115 "scrollen", of "schuiven" in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt
116 Emacs ervoor dat de cursor de gewenste beweging kan maken zonder dat
117 de cursor van het scherm af beweegt.
119 >> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen
120 met C-n en zie wat er gebeurt.
122 Als de beweging per teken te langzaam gaat, kan je de cursor ook per
123 woord bewegen. M-f (META-f) beweegt de cursor een woord vooruit en
124 M-b een woord achteruit.
126 >> Tik enkele keren M-f en M-b.
128 Als je midden in een woord staat, beweegt M-f de cursor naar het eind
129 van het woord. Als je op een witte ruimte tussen twee woorden staat,
130 beweegt M-f de cursor naar het eind van het volgende woord. Het
131 commando M-b beweegt de cursor analoog de andere kant op.
133 >> Tik enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor een paar maal C-f en
134 C-b, zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in
135 een woord en tussen twee woorden.
137 Merk op dat er een analogie bestaat tussen enerzijds C-f en C-b en
138 anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat META-tekens
139 gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden,
140 zinnen, alinea's) terwijl CONTROL-tekens te maken hebben met dingen
141 die los staan van wat je aan het bewerken bent (tekens, regels, enz.).
143 Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen de
144 cursor naar het begin of eind van een regel, terwijl met M-a,
145 respectievelijk M-e, de cursor naar het begin, respectievelijk het
146 eind, van een zin gaat.
148 >> Tik enkele keren C-a, en dan een enkele keren C-e.
149 Tik een paar maal M-a, en dan enkele keren M-e.
151 Bemerk hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a
152 commando's de cursor steeds een zin achteruit bewegen. Alhoewel ze
153 niet volledig overeenkomen, is het gedrag van beide heel natuurlijk.
155 De plaats van de cursor in de tekst wordt "punt" genoemd (zonder
156 lidwoord, "point" in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op
157 het scherm de plek zien waar punt in de tekst staat.
159 Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingen, met
160 inbegrip van de commando's die de cursor per woord of zin bewegen:
162 C-f Ga een teken vooruit
163 C-b Ga een teken achteruit
165 M-f Ga een woord vooruit
166 M-b Ga een woord achteruit
168 C-n Ga naar de volgende regel
169 C-p Ga naar de vorige regel
171 C-a Ga naar het begin van de regel
172 C-e Ga naar het eind van de regel
174 M-a Ga terug naar het begin van de zin
175 M-e Ga vooruit naar het eind van de zin
177 >> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. Deze
178 commando's worden het vaakst gebruikt.
180 Er zijn nog twee belangrijke cursorbewegingen: M-< (META kleiner-dan)
181 beweegt de cursor naar het begin van het bestand, en M-> (META
182 groter-dan) beweegt hem naar het eind.
184 Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de
185 Shift-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om
186 het '<'-teken in te tikken. Op deze toetsenborden moet je ook de
187 shift gebruiken om M-< in te tikken: zonder shift zou je M-, (META
188 komma) tikken.
190 >> Tik nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan.
191 Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen.
193 >> Tik nu M-> om naar het eind van het bestand te springen.
194 Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen.
196 Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft, kan je die ook gebruiken om
197 de cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p te
198 leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle toetsenborden,
199 ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken dat wanneer
200 je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in de omgang met Emacs, het
201 gebruik van de CONTROL-tekens sneller is dan werken met de
202 pijltjestoetsen (omdat je handen in de normale tikpositie kunnen
203 blijven). Ten derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's
204 met CONTROL-tekens, kan je makkelijk andere gevorderde
205 cursorbewegingscommando's leren.
207 De meeste Emacs-commando's accepteren een numeriek argument. Voor de
208 meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando
209 herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan met C-u en
210 vervolgens de cijfers van het getal, vóór het commando. Als je
211 toetsenbord een META- (of EDIT- of ALT-) toets heeft, is er ook een
212 andere manier om het getal aan te geven: tik de cijfers terwijl je de
213 META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren
214 omdat die beschikbaar is op elke terminal.
216 Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren.
218 >> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor
219 met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin te
220 bewegen.
222 Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren
223 dat het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's
224 betekent het echter iets anders. Verschillende commando's (die je
225 totnogtoe niet geleerd hebt) gebruiken het als een vlag -- de
226 aanwezigheid van een prefix-argument, ongeacht zijn waarde, maakt dat
227 het commando iets anders doet.
229 C-v en M-v vormen een andere uitzondering. Met een numeriek argument
230 verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels in
231 plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v
232 verschuift de tekst 4 regels.
234 >> Probeer nu C-u 8 C-v.
236 Daarmee zou je tekst 8 regels opgeschoven moeten zijn. Als je terug
237 omlaag wil scrollen, kan je M-v een argument geven.
239 Als je een scherm met vensters gebruikt, zoals X Windows of
240 MS-Windows, zou je een grote rechthoek moeten zien aan de linkerkant
241 van het Emacs-venster. Deze rechthoek heet een schuifbalk
242 ("scrollbar"). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de
243 schuifbalk te klikken.
245 >> Klik met de middelste muisknop bovenaan het heldere gebied in de
246 schuifbalk. Dit zou de tekst moeten verschuiven naar een positie
247 die afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt.
249 >> Beweeg de muis op en neer terwijl je de middelste muisknop
250 ingedrukt houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en
251 weer scrollt.
254 * ALS EMACS HANGT
255 -----------------
257 Als Emacs niet meer op commando's reageert, kan je het veilig
258 onderbreken door C-g te tikken. Je kan C-g gebruiken om een commando
259 te stoppen als het te lang duurt om uit te voeren.
261 Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument te verwijderen of om
262 het begin van een commando dat je niet wilt afmaken, te verwijderen.
264 >> Tik nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100,
265 en tik dan C-g. Tik vervolgens C-f. Het zou de cursor maar één
266 positie mogen verplaatsen, omdat je het argument verwijderd hebt
267 met C-g.
269 Als je per ongeluk een <ESC> tikt, kan je dat ongedaan maken met het
270 commando C-g.
273 * UITGESCHAKELDE COMMANDO'S
274 ---------------------------
276 Sommige Emacs-commando's zijn uitgeschakeld zodat beginnende
277 gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren.
279 Als je een van de uitgeschakelde commando's intikt, laat Emacs uitleg
280 zien over het commando dat je gegeven hebt, en vraagt of je het
281 werkelijk wil uitvoeren.
283 Wanneer je het commando echt wil uitvoeren, tik dan <SPC> (de
284 spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaal wil je het commando
285 niet uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van "no" of "nee").
287 >> Tik C-x C-l (een uitgeschakeld commando), en tik dan n als antwoord
288 op de vraag.
291 * VENSTERS
292 ----------
294 Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen
295 tekst. We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan
296 gaan. Op dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra
297 vensters af kunt komen en terug kan keren naar het werken met één
298 venster. Het is eenvoudig:
300 C-x 1 Een enkel venster (dat wil zeggen: verwijder alle
301 andere vensters).
303 Het commando is CONTROL-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot
304 het venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere
305 vensters worden verwijderd.
307 >> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l.
308 >> Tik nu C-h k C-f.
309 Zie hoe dit venster kleiner is geworden, terwijl een nieuw venster
310 verschijnt om de documentatie van het C-f commando te laten zien.
312 >> Tik nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen.
314 Dit commando is anders dan de commando's die je tot nu toe geleerd
315 hebt aangezien het uit twee tekens bestaat. Het begint met het teken
316 CONTROL-x. Er zijn een heleboel commando's die met CONTROL-x
317 beginnen. Veel van die commando's hebben te maken met vensters,
318 bestanden, buffers, en gelijkaardige dingen. Dergelijke commando's
319 bestaan uit twee, drie of vier tekens.
322 * TOEVOEGEN EN WEGHALEN
323 -----------------------
325 Als je tekst toe wil voegen, tik je die eenvoudigweg in. Tekens die
326 je kan zien, zoals A, 7, * en dergelijke, worden door Emacs als tekst
327 geïnterpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Tik <Return> (de
328 "volgende regel"-toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe
329 regel te beginnen.
331 Je kan het laatste teken dat je hebt ingetikt weghalen door <Delback>
332 te tikken. <Delback> is een toets op het toetsenbord -- dezelfde
333 toets die je normaal gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst
334 ingetikte teken te wissen. Het is meestal een grote toets, een paar
335 rijen boven de <Return>-toets, waar "Delete", "Del" of "Backspace" op
336 staat.
338 Als er op die grote toets "Backspace" staat, dan is dat degene die je
339 gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een
340 andere toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>.
342 In het algemeen haalt <Delback> het teken weg dat juist voor de
343 cursorpositie staat.
345 >> Probeer dit nu: tik een paar letters en haal ze weer weg door een
346 paar keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit
347 dat dit bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele
348 versie van deze inleiding. Je zit slechts je eigen kopie te
349 wijzigen.
351 Als een regel tekst te lang wordt om helemaal op het scherm getoond te
352 worden, dan gaat hij verder op de volgende schermregel. Een backslash
353 ("\") in de rechtermarge (of, als je een scherm met vensters gebruikt,
354 een kleine gebogen pijl) laat dan zien dat de regel op de volgende
355 schermregel verder gaat.
357 >> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf
358 toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt.
360 >> Tik weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot
361 de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal
362 verdwijnen.
364 Je kan een Newline zoals elk ander teken verwijderen. Als je een
365 Newline verwijdert, voeg je de twee regels waar de Newline tussen
366 staat samen tot een enkele regel. Als de regel die het resultaat is
367 van deze operatie niet op een schermregel past, zal hij getoond worden
368 met een vervolgregel.
370 >> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en tik <Delback>.
371 Dit voegt de huidige en vorige regel samen.
373 >> Tik <Return> om de Newline die je net verwijderd hebt weer toe te
374 voegen.
376 Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs-commando's het aantal keren
377 op kan geven, dat ze herhaald moeten worden. Dit geldt ook voor
378 gewone tekens. Als je een gewoon teken herhaalt, wordt dat teken
379 herhaaldelijk toegevoegd.
381 >> Probeer dat nu: tik C-u 8 * om ******** toe te voegen.
383 Je hebt nu de eenvoudigste manier geleerd om iets in Emacs te tikken
384 en fouten te verbeteren. Je kan tekst ook per woord of regel
385 verwijderen. Hier volgt een samenvatting van de commando's om tekst
386 te verwijderen:
388 <Delback> Haal het teken weg dat voor de cursor staat
389 C-d Haal het teken weg dat achter de cursor staat
391 M-<Delback> Verwijder het woord dat voor de cursor staat
392 M-d Verwijder het woord dat achter de cursor staat
394 C-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de regel
395 M-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de zin
397 Merk op dat <Delback> en C-d, met M-<Delback> en M-d de analogie
398 verder trekken, die begon met C-f en M-f (waarbij we voor het gemak
399 even vergeten dat <Delback> niet echt een CONTROL-teken is). C-k en
400 M-k lijken enigzins op C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen.
402 Je kunt ook op één uniforme manier een willekeurig deel van de tekst
403 verwijderen. Beweeg daartoe naar één kant van het gedeelte dat je
404 wilt verwijderen en tik C-@ of C-<SPC>. (<SPC> is de spatiebalk.)
405 Beweeg daarna naar de andere kant en tik C-w. Dat verwijdert alle
406 tekst tussen de twee posities.
408 >> Beweeg de cursor naar de J aan het begin van de vorige alinea.
409 >> Tik C-<SPC>. Emacs toont nu de mededeling "Mark set" ("Markering
410 geplaatst") onderaan het scherm.
411 >> Plaats de cursor op de n van "kant" op de tweede regel van de
412 alinea.
413 >> Tik C-w. Dit zal de tekst vanaf de J tot vlak voor de n
414 verwijderen.
416 Er is een verschil tussen iets weghalen en iets verwijderen: iets dat
417 je hebt verwijderd, kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt
418 weggehaald niet. (In het Engels is het verschil tussen "killing" en
419 "deleting" duidelijker dan tussen de Nederlandse vertalingen
420 "verwijderen" en "weghalen".) Verwijderde tekst terughalen heet
421 "yanken". In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan
422 een enkel teken, Newline of spatie verwijderen, deze tekst bewaren
423 zodat hij geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's
424 die slechts een enkel teken weghalen.
426 >> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leeg is.
427 Tik C-k om de tekst op die regel te verwijderen.
428 >> Tik C-k een tweede keer. Nu verwijdert dit commando het
429 Newline-teken.
431 Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel verwijdert,
432 een tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een
433 regel omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het
434 aangegeven aantal regels zal worden verwijderd, inclusief de inhoud.
435 Dit is meer dan simpelweg herhaling: C-u 2 C-k verwijdert twee regels,
436 terwijl tweemaal C-k tikken dat niet doet.
438 Om de laatst verwijderde tekst terug te halen naar de plaats waar de
439 cursor nu op staat (te yanken), tik C-y.
441 >> Probeer het nu: tik C-y om de tekst te yanken.
443 Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had
444 verwijderd. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels
445 die verwijderd worden, bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die
446 regels in een keer terugbrengt.
448 >> Probeer het nu: tik C-k een paar keer.
450 Om de verwijderde tekst terug te halen:
452 >> Tik C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en tik weer
453 C-y. Je ziet nu hoe je tekst kan kopiëren.
455 Wat moet je doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je intussen
456 al iets anders verwijderd hebt? C-y zou datgene terugbrengen wat je
457 het recentst hebt verwijderd. Gelukkig is de voorgaande tekst niet
458 verloren gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y
459 hebt getikt om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt
460 M-y die tekst met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt
461 M-y herhalen om tekst terug te halen die je al langer geleden hebt
462 weggegooid. Als je de tekst te pakken hebt die je zocht, hoef je
463 niets te doen om die daar te houden. Je kan gewoon verder werken en
464 de teruggehaalde tekst met rust laten.
466 Als je M-y vaak genoeg tikt kom je terug waar je begon, bij de laatst
467 verwijderde tekst.
469 >> Verwijder een regel, beweeg de cursor wat, en verwijder nog een
470 regel. Tik C-y om de tweede regel die je verwijderde, terug te
471 halen. Tik nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste
472 regel die je verwijderde. Tik nog enkele keren M-y en zie wat er
473 langs komt. Herhaal dit tot de tweede regel weer langs komt, en
474 dan nog een paar keer. Je kan ook experimenteren met positieve en
475 negatieve argumenten bij M-y.
478 * HERSTELLEN
479 ------------
481 Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent,
482 dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstelcommando, C-x
483 u.
485 Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn
486 van een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te tikken, worden
487 steeds eerdere commando's hersteld.
489 Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet
490 wijzigen, zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's
491 die simpelweg het ingetikte teken aan de tekst toevoegen, worden
492 meestal gegroepeerd in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je
493 minder vaak het commando C-x u hoeft te tikken om teksttoevoegingen te
494 herstellen.
496 >> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten
497 verschijnen.
499 C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde
500 resultaat op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te
501 tikken. Een nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het
502 intikken ervan niet gebruiksvriendelijk is. Dat is ook de reden voor
503 het alternatief, C-x u. Op sommige terminals kan je C-_ tikken door
504 "/" te tikken terwijl je de CONTROL-toets ingedrukt houdt.
506 Een numeriek argument bij C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen
507 aan.
510 * BESTANDEN
511 -----------
513 Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan, moet je de
514 tekst in een bestand stoppen ("to save a file" in het Engels). Als je
515 dat niet doet, ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je
516 Emacs verlaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand te
517 "bezoeken". (Ook wel "vinden"; "finding" of "visiting" in het
518 Engels.)
520 Een bestand bezoeken betekent dat je de inhoud van dat bestand in
521 Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het
522 veranderen bent. Deze veranderingen zijn echter slechts tijdelijk
523 zolang je het bestand niet opslaat. Op deze manier kan je nooit per
524 ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs
525 als je het bestand opslaat, zorgt Emacs ervoor dat het originele
526 bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het
527 geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo goed waren.
529 Bij de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en eindigt
530 met streepjes, met aan het begin "-1:-- TUTORIAL.nl" of iets
531 dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het
532 bestand zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je
533 een bestand dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de
534 Nederlandstalige Emacs-inleiding ("tutorial" in het Engels). Als je
535 in Emacs een bestand bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd
536 op deze plaats.
538 Iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken, is dat je
539 aan moet geven welk bestand je wil. Dit heet dat het commando "een
540 argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het
541 bestand. Nadat je het commando
543 C-x C-f Bezoek bestand (met de f van "find file").
545 hebt getikt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je
546 intikt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die
547 regel voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet hij de minibuffer.
548 Je kan gewone Emacs commando's gebruiken om de bestandsnaam te
549 veranderen.
551 Tijdens het invoeren van de bestandsnaam (of om het even welke invoer
552 in de minibuffer) kan je het commando afbreken met C-g.
554 >> Tik C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af
555 en ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte.
556 Het resultaat is dat je geen bestand bezoekt.
558 Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, tik dan <Return> om het
559 commando af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk
560 en haalt het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f
561 commando daarmee klaar is, verdwijnt de minibuffer.
563 Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en
564 kan je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, tik
565 dan het commando
567 C-x C-s Sla bestand op (met de s van "save file").
569 Dit commando slaat de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand
570 op. De eerste keer dat je dit doet, slaat Emacs het originele bestand
571 onder een andere naam op, zodat het niet verloren gaat. De nieuwe
572 naam bestaat uit de oude bestandsnaam gevolgd door een "~".
574 Als Emacs het bestand heeft opgeslagen, laat het de naam van het
575 bestand zien. Het is een goede gewoonte een bestand regelmatig op te
576 slaan zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of
577 crasht.
579 >> Tik C-x C-s, om je kopie van deze inleiding op te slaan. Als het
580 goed is verschijnt "Wrote ...TUTORIAL.nl" op de onderste
581 schermregel.
583 Je kan een bestaand bestand bezoeken om het te bekijken of het te
584 wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit
585 is de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het
586 bestand, dat eerst leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de
587 tekst opslaat, wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als
588 inhoud. Vanaf dat moment ben je dus bezig met een bestaand bestand.
591 * BUFFERS
592 ---------
594 Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f, blijft het eerste
595 bestand gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het
596 gewoon nog een keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je
597 een behoorlijk aantal bestanden in Emacs krijgen.
599 >> Creëer een bestand dat "foo" heet door te tikken: C-x C-f foo
600 <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig hem, en sla "foo" op
601 door C-x C-s te tikken. Tik hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om
602 weer hier, in de inleiding, terug te komen.
604 Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een
605 "buffer" genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een
606 nieuwe buffer gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien,
607 tik
609 C-x C-b Laat de bufferlijst zien
611 >> Probeer C-x C-b nu.
613 Bemerk dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een
614 bestandsnaam; dit is de naam van het bestand waarmee de buffer
615 overeenkomt. ALLE tekst die je in een Emacs venster ziet is altijd
616 onderdeel van een of andere buffer.
618 >> Tik C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen.
620 Wanneer je met meerdere buffers werkt, dan is op elk moment slechts
621 één van die buffers "actueel". De actuele buffer is degene die je aan
622 het bewerken bent. Als je een andere buffer wilt bewerken, dan moet
623 je daarnaar "omschakelen". Als je wilt omschakelen naar een buffer
624 die overeenkomt met een bestand, dan kun je dit doen door dat bestand
625 opnieuw te bezoeken met C-x C-f. Er is ook een makkelijkere manier:
626 gebruik het commando C-x b. Dit commando vraagt je naar de naam van
627 de buffer.
629 >> Tik C-x b foo <Return> om terug te gaan naar de buffer "foo" die de
630 tekst van het bestand "foo" bevat. Tik vervolgens C-x b TUTORIAL
631 <Return> om terug te komen naar deze Emacs-inleiding.
633 Meestal is de naam van de buffer gelijk aan de naam van het bestand
634 (minus de naam van de directory). Dit klopt echter niet altijd. De
635 lijst met buffers die je maakt met C-x C-b laat je altijd de naam van
636 elke buffer zien.
638 ALLE tekst die je ziet in een venster van Emacs is altijd onderdeel
639 van een of andere buffer. Sommige buffers komen niet overeen met een
640 bestand. De buffer genaamd "*Buffer List*" heeft bijvoorbeeld geen
641 bijbehorend bestand. Deze buffer bevat de lijst met buffers die je
642 gemaakt hebt met C-x C-b. Ook de buffer "*Messages*" heeft geen
643 geassocieerd bestand; deze buffer bevat de mededelingen die Emacs je
644 op de onderste regel toonde.
646 >> Tik C-x b *Messages* <Return> om de buffer met mededelingen te
647 bekijken. Tik daarna weer C-x b TUTORIAL <Return> om terug te
648 keren naar deze buffer met de Emacs-inleiding
650 Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand
651 bezoekt, wordt het eerste bestand niet opgeslagen. De wijzigingen
652 blijven in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren
653 of veranderen van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect
654 op de eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een
655 eenvoudige manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou
656 erg vervelend zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f
657 om het dan te kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando:
659 C-x s Sla een paar buffers op
661 C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet
662 opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren.
664 >> Voeg wat tekst toe en tik C-x s.
665 Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren.
666 Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te tikken (de y van
667 "yes", Engels voor "ja").
670 * UITGEBREIDE COMMANDO'S
671 ------------------------
673 Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het
674 toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de
675 CONTROL- of META-toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met
676 het X commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando
677 komt voor in twee smaken:
679 C-x Tekenuitbreiding. Gevolgd door een teken.
680 M-x Commando-naam-uitbreiding. Wordt gevolgd door een naam.
682 Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder
683 gebruikt dan de commando's die je tot nu toe al geleerd hebt. Je hebt
684 al enkele van deze commando's gezien: C-x C-f om een bestand te
685 bezoeken en C-x C-s om het te bewaren, bijvoorbeeld. Een ander
686 voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit is C-x C-c. (Maak
687 je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen die niet
688 opgeslagen zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt bewaren
689 voordat Emacs helemaal eindigt.)
691 C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna
692 weer terug kan keren in dezelfde Emacs-sessie.
694 Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt
695 weer terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste
696 shells kan je Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met
697 "%emacs".
699 Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te
700 zetten, creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de
701 gelegenheid te stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer
702 in Emacs terug te keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In
703 dit geval is het shellcommando "exit" de normale manier om de subshell
704 te verlaten en in Emacs terug te keren.
706 Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het
707 is ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs
708 opgestart was door een mail-programma of iets dergelijks, aangezien
709 die misschien niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal
710 gezien is het echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs
711 te verlaten, behalve als je uit wilt loggen natuurlijk.
713 Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je
714 nu al kent:
716 C-x C-f Bezoek bestand
717 C-x C-s Sla bestand op
718 C-x s Sla een paar buffers op
719 C-x C-b Laat bufferlijst zien
720 C-x b Schakel naar een buffer
721 C-x C-c Verlaat Emacs
722 C-x 1 Een enkel venster
723 C-x u Herstel
725 Commando-naam-bevelen worden nog minder vaak gebruikt, of alleen onder
726 bepaalde omstandigheden. Een voorbeeld is het commando
727 replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een
728 andere string ("to replace" betekent "vervangen"). Als je M-x tikt,
729 toont Emacs onderaan het scherm "M-x" en moet je de naam van het
730 commando intikken, in dit geval "replace-string". Als je gewoon
731 "repl s<TAB>" tikt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando
732 met <Return>.
734 Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die
735 vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden.
736 Je sluit elk argument af met <Return>.
738 >> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze regel.
739 Tik dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>.
741 Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen
742 van het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; te
743 beginnen op de plek waar de cursor staat.
746 * AUTOMATISCH BEWAREN
747 ---------------------
749 Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet opgeslagen hebt,
750 zouden de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou
751 hangen of herstarten. Om je hiertegen te beschermen, slaat Emacs
752 regelmatig de veranderde tekst automatisch op. De naam van het
753 bestand waarin de tekst automatisch wordt opgeslagen begint en eindigt
754 met een #. Bijvoorbeeld, als je het bestand "hello.c" aan het
755 bewerken bent, wordt de tekst automatisch opgeslagen in een bestand
756 dat "#hello.c#" heet. Zodra je het bestand werkelijk opslaat, wordt
757 het automatisch opgeslagen bestand verwijderd.
759 Als de computer crasht, kan je de automatisch opgeslagen tekst
760 terugkrijgen door het bestand gewoon te bezoeken (het originele
761 bestand, niet het automatisch opgeslagen), gevolgd door M-x
762 recover-file<Return>. Als Emacs vraagt om bevestiging, antwoord dan
763 met yes<Return> en de automatisch opgeslagen informatie wordt
764 teruggehaald.
767 * ECHO-GEBIED
768 -------------
770 Als je een commando langzaam intikt, toont Emacs de tekens aan de
771 onderkant van het scherm in een deel dat het "echo-gebied" genoemd
772 wordt. Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm.
775 * MODUS-REGEL
776 -------------
778 De regel direct boven het echo gebied heet de "modusregel". De
779 modusregel ziet er ongeveer zo uit:
781 -1:** TUTORIAL.nl 62% L763 (Fundamental)-----------------------
783 Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die je
784 aan het bewerken bent.
786 Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het
787 bestand dat je bezoekt. NN% geeft je huidige positie in de tekst aan:
788 NN procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het
789 bestand vanaf het begin op het scherm staat, staat er "Top" in plaats
790 van " 0%". Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er
791 "Bot" staan (van "bottom", "onderkant" in het Nederlands). Als de
792 tekst zo klein is dat hij volledig op het scherm past staat "All" in
793 de modus-regel.
795 De L gevolgd door een getal geeft het nummer van de regel waarin punt
796 zich bevindt.
798 De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst veranderd hebt.
799 Direct na het bezoeken of opslaan staan er gewoon streepjes.
801 In de modusregel staat tussen haakjes in welke modus je aan het werken
802 bent. De standaardmodus is de "Fundamental" modus, die je nu gebruikt
803 ("fundamental" is "basis" in het Nederlands). Een dergelijke modus
804 heet een hoofdmodus ("major mode" in het Engels).
806 Emacs heeft verschillende hoofdmodi. Sommige daarvan zijn bedoeld
807 voor het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals
808 bijvoorbeeld Lisp modus, Text modus, etc. Op elk moment is er altijd
809 precies een modus actief, en de naam daarvan staat in de modusregel,
810 op de plaats waar nu "Fundamental" staat.
812 Elke hoofdmodus zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders
813 gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een
814 programma te tikken, en aangezien elke programmeertaal een ander idee
815 heeft over hoe commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmodus op een
816 andere manier het commentaar beginnen. Elke hoofdmodus is de naam van
817 een uitgebreid commando, en met dat commando schakel je om naar die
818 hoofdmodus. Zo is bijvoorbeeld M-x fundamental-mode het commando om
819 naar de basismodus om te schakelen.
821 Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals
822 bijvoorbeeld dit bestand, kan je beter "Text mode" gebruiken, de modus
823 om tekst in een gewone taal te bewerken:
825 >> Tik M-x text-mode<Return>.
827 Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor
828 grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken,
829 is bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een
830 woord beschouwen. In de vorige modus (Fundamental) behandelen M-f en
831 M-b de apostrof als ruimte tussen twee woorden.
833 Het is gebruikelijk dat hoofdmodi dergelijke subtiele verschillen
834 hebben. De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke
835 hoofdmodus.
837 Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige
838 hoofdmodus lezen.
840 >> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de
841 bovenkant van het scherm te krijgen.
842 >> Tik C-h m om te zien hoe de tekstmodus verschilt van de basismodus.
843 >> Tik C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen.
845 Hoofdmodi heten zo omdat er ook bijmodi zijn. Bijmodi zijn geen
846 alternatieven voor hoofdmodi; het zijn slechts kleine aanpassingen
847 daarvan. Elke bijmodus kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van
848 andere bijmodi en onafhankelijk van de hoofdmodus. Het is dus
849 mogelijk geen bijmodi, één bijmodus of een willekeurige combinatie van
850 bijmodi te gebruiken.
852 Een nuttige bijmodus voor het bewerken van tekst in een natuurlijke
853 taal, zoals het Nederlands, is Auto Fill modus ("auto fill" betekent
854 automatisch uitvullen). Wanneer deze modus aanstaat, breekt Emacs
855 automatisch een regel tussen twee woorden af als de regel te lang
856 wordt.
858 Je kan Auto Fill modus aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als
859 deze modus al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x
860 auto-fill-mode<Return>. Als de modus uitstaat, zet dit commando de
861 modus aan; als ze aanstaat, zet dit commando de modus uit. We zeggen
862 dat het commando de modus "schakelt" ("to toggle" in het Engels).
864 >> Tik nu M-x auto-fill-mode<Return>. Tik nu vele malen "asdf " op
865 een regel zodat je kan zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt.
866 Er moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill
867 modus de regel alleen op spaties breekt.
869 De rechterkantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je
870 veranderen met het C-x f commando. Dit commando accepteert een
871 numeriek argument om de gewenste kantlijn te verkrijgen.
873 >> Tik C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f).
874 Tik wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens.
875 Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met met C-u 70 C-x f.
877 Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill modus de
878 regel niet opnieuw.
879 Om een alinea opnieuw te vullen, tik M-q (META-q) terwijl de cursor in
880 de alinea staat.
882 >> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en tik M-q.
885 * ZOEKEN
886 --------
888 Emacs kan tekenreeksen ("strings") zoeken, zowel volgend op de
889 cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken naar een string
890 verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string
891 voorkomt.
893 Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de
894 meeste tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het
895 zoeken gebeurt tijdens het intikken van de gezochte string.
897 Het commando om het voorwaarts zoeken te starten is C-s (met de "s"
898 van "to search", zoeken); C-r start het achterwaarts zoeken (met de
899 "r" van "reverse" of achteruit). MAAR WACHT! Probeer ze nu nog niet.
901 Als je C-s tikt verschijnt de string "I-search" in het echo-gebied.
902 Dit betekent dat Emacs bezig is met een "incremental search"
903 (incrementele zoekopdracht) en wacht op het intikken van de
904 zoekstring. <Return> beëindigt het zoeken.
906 >> Tik nu C-s om het zoeken te starten. Tik nu, LANGZAAM, één letter
907 per keer, het woord "cursor", met een pauze na elke letter zodat je
908 kan zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het
909 woord "cursor" gezocht.
910 >> Tik nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van het woord
911 "cursor" te zoeken.
912 >> Tik nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen.
913 >> Tik <Return> om het zoeken te beëindigen.
915 Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs
916 naar de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe
917 getikt hebt. Om naar de volgende plek te gaan, tik je C-s nog een
918 keer. Als er geen volgende plek is gevonden, biept Emacs en vertelt
919 je dat de zoekopdracht niets gevonden heeft ("failing" in het Engels).
920 C-g zou het zoeken ook afbreken.
922 OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-s
923 tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de
924 machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met
925 C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs
926 terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het
927 hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het
928 Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie.
930 Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> tikt, zal je zien dat het
931 laatste teken dat je aan de zoekstring toegevoegd hebt, weggehaald
932 wordt en dat het zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je
933 bijvoorbeeld begint met zoeken en je tikt een "c", dan ga je naar de
934 plaats waar de "c" het eerst voorkomt. Tik je vervolgens een "u", dan
935 gaat de cursor naar de plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt.
936 Als je nu <Delback> tikt, dan wordt de "u" van de zoekstring
937 afgehaald, en gaat de cursor terug naar de plaats waar hij stond
938 voordat je de "u" intikte, namelijk daar waar "c" het eerst voorkwam.
940 Als je tijdens een zoekoperatie een CONTROL- of META-teken intikt, dan
941 wordt het zoeken beëindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk
942 tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en
943 C-r.
945 Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het
946 eerst voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken
947 dat eerder in de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r in plaats van
948 C-s. Alles wat we nu weten over C-s geldt ook voor C-r, alleen is de
949 zoekrichting omgedraaid.
952 * MEERDERE VENSTERS
953 -------------------
955 Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op
956 het scherm kan laten zien.
958 >> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l.
960 >> Tik C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen.
961 Beide vensters laten deze inleiding zien; de cursor blijft in het
962 bovenste venster.
964 >> Tik C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven.
965 (Als je geen META-toets hebt, tik dan <ESC> C-v.)
967 >> Tik C-x o (met de o van "other"; "ander" in het Nederlands) om de
968 cursor naar het andere venster te verplaatsen.
970 >> Verschuif de tekst in het onderste venster, met C-v en M-v.
971 Zorg ervoor dat je deze inleiding in het bovenste venster leest.
973 >> Tik weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster te zetten.
974 De cursor staat weer precies op de plaats waar hij stond toen je
975 het venster verliet.
977 Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan.
978 Elk venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd enkel
979 zichtbaar in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking
980 op het venster waarin de cursor staat. Dit venster is het
981 "geselecteerde venster" ("selected window" in het Engels).
983 Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken
984 bent in het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie
985 gebruikt. Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je
986 bezig bent, terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster
987 loopt.
989 C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte
990 META-toets hebt kan je C-M-v intikken door zowel CONTROL als META
991 ingedrukt te houden terwijl je v tikt. Het maakt niet uit in welke
992 volgorde je CONTROL en META indrukt; het gaat erom welke toetsen
993 ingedrukt zijn terwijl je tikt.
995 Als je geen echte META-toets hebt kan je <ESC> gebruiken; de volgorde
996 is dan wel belangrijk. Je moet dan eerst <ESC> tikken, gevolgd door
997 CONTROL-v; CONTROL-<ESC> v zal niet werken. Dit komt doordat <ESC>
998 zelf een teken is, terwijl CONTROL en META dat niet zijn.
1000 >> Tik C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te
1001 laten verdwijnen.
1003 (Als je C-x 1 tikt in het onderste venster laat je het bovenste
1004 verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als "ik wil maar 1 venster, en wel
1005 dat venster waar de cursor nu in staat.")
1007 Je hoeft niet dezelfde buffer in beide vensters te hebben. Wanneer je
1008 C-x C-f gebruikt om een bestand in één van de vensters te bezoeken,
1009 zal het andere venster niet veranderen. Je kunt de vensters
1010 onafhankelijk van elkaar gebruiken om bestanden te bezoeken.
1012 Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere
1013 tekst laten zien:
1015 >> Tik C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden,
1016 gevolgd door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste
1017 venster verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan.
1019 >> Tik C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om
1020 het onderste venster te laten verdwijnen.
1023 * RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS
1024 ------------------------------
1026 Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht
1027 (Engels: "recursive editing level"). Dit is te zien in de modusregel
1028 aan de vierkante haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmodus
1029 staan. Dan staat er bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van
1030 (Fundamental).
1032 Tik <ESC> <ESC> <ESC> Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.
1033 Dit is een algemeen "ontsnappingscommando". Je kan het ook gebruiken
1034 om extra vensters te verwijderen of om uit de minibuffer te komen.
1036 >> Tik M-x om in een minibuffer te komen, en tik dan <ESC> <ESC> <ESC>
1037 om er weer uit te komen.
1039 C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.
1040 De reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken
1041 BINNEN het recursieve bewerkingsniveau.
1044 * MEER INFORMATIE
1045 -----------------
1047 We hebben geprobeerd je met deze inleiding precies genoeg informatie
1048 te leveren om met Emacs te beginnen werken. De mogelijkheden van
1049 Emacs zijn zo groot dat het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Het
1050 kan zijn dat je meer over Emacs wil leren omdat het zoveel nuttige
1051 mogelijkheden heeft. Emacs heeft commando's om documentatie te laten
1052 zien over Emacs commando's. Deze "helpcommando's" beginnen allemaal
1053 met C-h: "het Hulpteken".
1055 Om hulp te krijgen tik je C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden
1056 welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, tik C-h ? en
1057 Emacs vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h
1058 hebt getikt maar van gedachten veranderd bent, tik je gewoon C-g om
1059 het af te breken.
1061 (In sommige installaties wordt de betekenis van C-h veranderd. Dat is
1062 geen goed idee, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed
1063 heeft, en is een geldige reden om je beklag te doen bij de
1064 systeembeheerder of de helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht
1065 onderaan het scherm laat zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1
1066 toets (functietoets 1) of gebruik M-x help <Return>.)
1068 De eenvoudigste hulp is C-h c. Tik C-h, het teken "c" en een teken of
1069 uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het
1070 commando zien.
1072 >> Tik C-h c C-p.
1074 De beschrijving die getoond wordt, zou zoiets moeten zijn als:
1076 C-p runs the command previous-line
1078 (Nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.)
1080 Dit commando vertelt je "de naam van de functie". Functies worden
1081 vooral gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de
1082 gebruiker aan te passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan
1083 te geven wat de functie doet, zijn ze ook geschikt als heel korte
1084 documentatie; genoeg om je te herinneren aan wat de commando's die je
1085 al geleerd hebt betekenen.
1087 Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META-, EDIT- of
1088 ALT-toets hebt) <ESC> v kunnen ook getikt worden na C-h c.
1090 Om meer informatie over een commando te krijgen, tik C-h k in plaats
1091 van C-h c.
1093 >> Tik C-h k C-p.
1095 Dit laat de documentatie van de functie, inclusief de naam van de
1096 functie, in een apart venster zien. Als je klaar bent met lezen, tik
1097 C-x 1 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet
1098 meteen te doen. Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1
1099 tikt.
1101 Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h:
1103 C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie
1104 intikken.
1106 >> Tik C-h f previous-line<Return>
1107 Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die
1108 het C-p commando implementeert.
1110 Een vergelijkbaar commando C-h v toont de documentatie van variabelen
1111 die je kunt instellen om het gedrag van Emacs naar wens aan te passen.
1112 Het commando vraagt je om de naam van een variabele.
1114 C-h a Commando Apropos. Tik een woord in en Emacs zal een
1115 lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord
1116 voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen
1117 worden met M-x. Bij sommige commando's staat met
1118 welke tekens dit commando direct uitgevoerd kan
1119 worden.
1121 >> Tik C-h a file<Return>.
1123 Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met "file" in
1124 hun naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de
1125 overeenkomende commandonaam zoals find-file.
1127 >> Tik C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te
1128 verschuiven.
1130 >> Tik C-x 1 om het hulpvenster te verwijderen.
1132 C-h i Lees de online handleidingen (ook wel Info genoemd).
1133 Dit commando zet je in een speciale buffer genaamd
1134 "*info*" waar je online handleidingen kunt lezen van
1135 software die op je computer is geïnstalleerd. Tik m
1136 Emacs <Return> om de handleiding van Emacs te lezen.
1137 Als je nog nooit Info hebt gebruikt dan kun je ?
1138 tikken zodat Emacs je een rondleiding geeft langs de
1139 mogelijkheden van het Info systeem. Wanneer je klaar
1140 bent met deze Emacs-inleiding dan kun je de
1141 Emacs-Info-handleiding gebruiken als je primaire bron
1142 van informatie.
1145 * MEER MOGELIJKHEDEN
1146 --------------------
1148 Je kunt meer over Emacs leren door haar handleiding te lezen. Deze is
1149 zowel als boek als in elektronische vorm via Info beschikbaar (gebruik
1150 het Help menu of tik <F10> h r). Kijk bijvoorbeeld eens naar
1151 "completion", hetgeen minder tikwerk oplevert, of "dired" wat het
1152 omgaan met bestanden vereenvoudigt.
1154 "Completion" (of "afmaken", in het Nederlands) is een manier om
1155 onnodig tikwerk te voorkomen. Als je bijvoorbeeld naar de
1156 "*Messages*" buffer wilt omschakelen, dan kun je C-x b *M<Tab> tikken
1157 en dan zal Emacs de rest van de buffernaam invullen voor zover dit
1158 mogelijk is. Completion staat beschreven in de node "Completion" in
1159 de Emacs-Info-handleiding.
1161 "Dired" toont je een lijst van bestanden in een directory, waarmee je
1162 gemakkelijk bestanden kunt bezoeken, van naam kunt veranderen, kunt
1163 wissen, of andere acties op uit kunt voeren. Informatie over Dired
1164 kun je vinden in de node "Dired" van de Emacs-Info-handleiding.
1167 * CONCLUSIE
1168 -----------
1170 Denk eraan dat je met C-x C-c Emacs permanent verlaat. Om tijdelijk
1171 een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, tik je
1172 C-z.
1174 De bedoeling van deze inleiding is dat ze begrijpelijk is voor alle
1175 nieuwe Emacs-gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent
1176 tegengekomen, blijf dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten.
1177 Doe je beklag!
1180 * KOPIËREN
1181 -----------
1183 (De Engelse versie van) deze inleiding is voorafgegaan door een lange
1184 reeks van Emacs-inleidingen, die begon met de inleiding die Stuart
1185 Cracraft schreef voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling
1186 is gemaakt door Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis
1187 van de GNU Emacs 20.2 TUTORIAL, en nagezien en verbeterd door Frederik
1188 Fouvry en Lute Kamstra.
1190 (Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities
1191 voor gebruik en verspreiding van deze inleiding. Deze vertaling is
1192 niet gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten
1193 aan de vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door
1194 het Engelse origineel.)
1196 Deze versie van de inleiding valt onder copyright, net als GNU Emacs.
1197 Je mag deze inleiding verspreiden onder bepaalde voorwaarden:
1199 Copyright (C) 1985, 1996-1997, 2001-2011 Free Software Foundation, Inc.
1201 Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen
1202 als verspreiden, op elk medium, vooropgesteld dat de
1203 copyrightvermelding en de toestemmingsmelding niet veranderd worden
1204 en dat de verspreider aan de ontvanger dezelfde distributierechten
1205 verleent als aan hem verleend worden door deze melding.
1207 Toestemming wordt verleend om veranderde versies van dit document,
1208 of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande voorwaarden,
1209 vooropgesteld dat ze ook duidelijk vermelden wie als laatste
1210 veranderingen aangebracht heeft.
1212 De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn ingewikkelder dan
1213 dit, maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en
1214 geef vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het
1215 uitroeien van softwarebeschermingspolitiek ("eigendom") door vrije
1216 software te gebruiken, te schrijven en te delen!
1218 (Engels origineel van de copyrightmelding en condities:
1220 This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and
1221 comes with permission to distribute copies on certain conditions:
1223 Copyright (C) 1985, 1996-1997, 2001-2011 Free Software Foundation, Inc.
1225 Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim
1226 copies of this document as received, in any medium, provided that
1227 the copyright notice and permission notice are preserved, and that
1228 the distributor grants the recipient permission for further
1229 redistribution as permitted by this notice.
1231 Permission is granted to distribute modified versions of this
1232 document, or of portions of it, under the above conditions,
1233 provided also that they carry prominent notices stating who last
1234 altered them.
1236 The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the
1237 same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of
1238 GNU Emacs to your friends. Help stamp out software obstructionism
1239 ("ownership") by using, writing, and sharing free software!)
1241 ;;; Local Variables:
1242 ;;; coding: latin-1
1243 ;;; End: