| blob | 905021095db269886d79d2b4eea5a983351ff0b5 |
1 Emacs-inleiding
2 Je leest nu de Emacs-inleiding. De kopieervoorwaarden staan onderaan.
3 Copyright (c) 1985, 1996, 1997, 2003, 2004, 2005 Free Software Foundation
5 De meeste Emacs-commando's gebruiken de CONTROL-toets (soms CTRL of CTL
6 genaamd) en/of de META-toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van
7 steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen:
9 C-<ltr> betekent: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik de toets <ltr>
10 Dus C-f wordt: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik f.
11 M-<ltr> betekent: houd de META-, EDIT- of ALT-toets ingedrukt en tik
12 de toets <ltr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun
13 je ook eerst de ESC-toets tikken, gevolgd door <ltr>. We
14 verwijzen naar de ESC-toets als <ESC>.
16 BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, tik C-x C-c (twee tekens).
17 De tekens ">>" tegen de linkerkantlijn nodigen je uit om een bepaald
18 commando te proberen. Bijvoorbeeld:
19 <<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>>
20 [Lege regels om didactische redenen. Hieronder gaat het verder.]
21 >> Tik nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan.
22 (Geef nu het commando door de CONTROL-toets ingedrukt te
23 houden terwijl je de v tikt.) Vanaf nu moet je dit steeds
24 herhalen als je klaar bent met het lezen van een scherm.
26 Merk op dat er een overlapping van twee regels is als je van een
27 scherm naar het volgende gaat; dat zorgt voor continuïteit bij het
28 lezen van de tekst.
30 Het eerste wat je moet weten, is hoe je je naar verschillende plaatsen
31 in de tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet
32 gaan: met C-v. Om een scherm terug te gaan, tik je M-v (houd de
33 META-toets ingedrukt en tik v, of tik <ESC> v als je geen META-, EDIT-
34 of ALT-toets hebt).
36 >> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v.
39 * SAMENVATTING
40 --------------
42 De volgende commando's zijn handig om volledige schermen te bekijken:
44 C-v Ga een scherm vooruit
45 M-v Ga een scherm terug
46 C-l Maak het scherm schoon en teken alle tekst opnieuw,
47 waarbij de regel waarop de cursor staat, op het
48 midden van het scherm terecht komt. (C-l is
49 CONTROL-L, niet CONTROL-1.)
51 >> Kijk waar de cursor staat, en onthoud de tekst er omheen. Tik C-l.
52 Zoek de cursor en merk op dat hij nog steeds bij dezelfde tekst
53 staat.
55 Als je toetsenbord PageUp- en PageDn-toetsen heeft dan kun je deze ook
56 gebruiken om een scherm terug dan wel vooruit te gaan, maar het werken
57 met C-v en M-v is efficiënter.
60 * BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN
61 ----------------------------------
63 Het is handig om je per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je je nu
64 naar een specifieke plaats op het scherm?
66 Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. Je kan de
67 pijltjestoetsen gebruiken, maar het is efficiënter om je handen in de
68 standaardhouding te laten, en de commando's C-p, C-b, C-f en C-n te
69 gebruiken. Elk van deze commando's verplaatst de cursor precies een
70 regel of teken in een bepaalde richting op het scherm. Hier volgt een
71 figuur met de vier commando's en de richting waarin ze de cursor
72 bewegen:
74 vorige regel, C-p
75 :
76 :
77 achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f
78 :
79 :
80 volgende regel, C-n
82 >> Verplaats, met C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van de
83 figuur. Tik dan C-l om de hele figuur in het midden van het
84 centrum te plaatsen.
86 Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk
87 te onthouden: de p komt van "previous" (vorige), de n van "next"
88 (volgende), de b van "backward" (achteruit) en de f van "forward"
89 (vooruit). Dit zijn de basiscommando's om de cursor te bewegen, dus
90 je zult ze VOORTDUREND gebruiken: het is vooruitziend als je ze nu
91 leert te gebruiken.
93 >> Tik een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen.
95 >> Beweeg je binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog
96 met C-p. Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel
97 staat.
99 Elke regel eindigt met een Newline-teken (het Engelse "new line"
100 betekent "nieuwe regel"); dit teken scheidt elke regel van de
101 volgende. De laatste regel in een bestand zou eigenlijk ook met een
102 Newline moeten eindigen (maar dat is niet noodzakelijk voor Emacs).
104 >> Probeer C-b aan het begin van een regel. De cursor zal zich naar
105 het eind van de vorige regel bewegen, omdat je achteruit over het
106 Newline teken gaat.
108 Net als C-b kan ook C-f zich over Newline-tekens heen bewegen.
110 >> Tik nog een aantal keren het commando C-b, zodat je een gevoel
111 krijgt waar de cursor is. Tik dan enkele keren C-f om de cursor
112 terug naar het einde van de regel te bewegen. Een verder C-f
113 commando beweegt de cursor dan naar de volgende regel.
115 Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm
116 beweegt, zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet
117 "scrollen", of "schuiven" in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt
118 Emacs ervoor dat de cursor de gewenste beweging kan maken zonder dat
119 de cursor van het scherm af beweegt.
121 >> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen
122 met C-n en zie wat er gebeurt.
124 Als de beweging per teken te langzaam gaat, kan je de cursor ook per
125 woord bewegen. M-f (META-f) beweegt de cursor een woord vooruit en
126 M-b een woord achteruit.
128 >> Tik enkele keren M-f en M-b.
130 Als je midden in een woord staat, beweegt M-f de cursor naar het eind
131 van het woord. Als je op een witte ruimte tussen twee woorden staat,
132 beweegt M-f de cursor naar het eind van het volgende woord. Het
133 commando M-b beweegt de cursor analoog de andere kant op.
135 >> Tik enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor een paar maal C-f en
136 C-b, zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in
137 een woord en tussen twee woorden.
139 Merk op dat er een analogie bestaat tussen enerzijds C-f en C-b en
140 anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat META-tekens
141 gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden,
142 zinnen, alinea's) terwijl CONTROL-tekens te maken hebben met dingen
143 die los staan van wat je aan het bewerken bent (tekens, regels, enz.).
145 Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen de
146 cursor naar het begin of eind van een regel, terwijl met M-a,
147 respectievelijk M-e, de cursor naar het begin, respectievelijk het
148 eind, van een zin gaat.
150 >> Tik enkele keren C-a, en dan een enkele keren C-e.
151 Tik een paar maal M-a, en dan enkele keren M-e.
153 Bemerk hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a
154 commando's de cursor steeds een zin achteruit bewegen. Alhoewel ze
155 niet volledig overeenkomen, is het gedrag van beide heel natuurlijk.
157 De plaats van de cursor in de tekst wordt "punt" genoemd (zonder
158 lidwoord, "point" in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op
159 het scherm de plek zien waar punt in de tekst staat.
161 Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingen, met
162 inbegrip van de commando's die de cursor per woord of zin bewegen:
164 C-f Ga een teken vooruit
165 C-b Ga een teken achteruit
167 M-f Ga een woord vooruit
168 M-b Ga een woord achteruit
170 C-n Ga naar de volgende regel
171 C-p Ga naar de vorige regel
173 C-a Ga naar het begin van de regel
174 C-e Ga naar het eind van de regel
176 M-a Ga terug naar het begin van de zin
177 M-e Ga vooruit naar het eind van de zin
179 >> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. Deze
180 commando's worden het vaakst gebruikt.
182 Er zijn nog twee belangrijke cursorbewegingen: M-< (META kleiner-dan)
183 beweegt de cursor naar het begin van het bestand, en M-> (META
184 groter-dan) beweegt hem naar het eind.
186 Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de
187 Shift-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om
188 het '<'-teken in te tikken. Op deze toetsenborden moet je ook de
189 shift gebruiken om M-< in te tikken: zonder shift zou je M-, (META
190 komma) tikken.
192 >> Tik nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan.
193 Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen.
195 >> Tik nu M-> om naar het eind van het bestand te springen.
196 Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen.
198 Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft, kan je die ook gebruiken om
199 de cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p te
200 leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle toetsenborden,
201 ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken dat wanneer
202 je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in de omgang met Emacs, het
203 gebruik van de CONTROL-tekens sneller is dan werken met de
204 pijltjestoetsen (omdat je handen in de normale tikpositie kunnen
205 blijven). Ten derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's
206 met CONTROL-tekens, kan je makkelijk andere gevorderde
207 cursorbewegingscommando's leren.
209 De meeste Emacs-commando's accepteren een numeriek argument. Voor de
210 meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando
211 herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan met C-u en
212 vervolgens de cijfers van het getal, vóór het commando. Als je
213 toetsenbord een META- (of EDIT- of ALT-) toets heeft, is er ook een
214 andere manier om het getal aan te geven: tik de cijfers terwijl je de
215 META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren
216 omdat die beschikbaar is op elke terminal.
218 Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren.
220 >> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor
221 met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin te
222 bewegen.
224 Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren
225 dat het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's
226 betekent het echter iets anders. Verschillende commando's (die je
227 totnogtoe niet geleerd hebt) gebruiken het als een vlag -- de
228 aanwezigheid van een prefix-argument, ongeacht zijn waarde, maakt dat
229 het commando iets anders doet.
231 C-v en M-v vormen een andere uitzondering. Met een numeriek argument
232 verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels in
233 plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v
234 verschuift de tekst 4 regels.
236 >> Probeer nu C-u 8 C-v.
238 Daarmee zou je tekst 8 regels opgeschoven moeten zijn. Als je terug
239 omlaag wil scrollen, kan je M-v een argument geven.
241 Als je een scherm met vensters gebruikt, zoals X Windows of
242 MS-Windows, zou je een grote rechthoek moeten zien aan de linkerkant
243 van het Emacs-venster. Deze rechthoek heet een schuifbalk
244 ("scrollbar"). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de
245 schuifbalk te klikken.
247 >> Klik met de middelste muisknop bovenaan het heldere gebied in de
248 schuifbalk. Dit zou de tekst moeten verschuiven naar een positie
249 die afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt.
251 >> Beweeg de muis op en neer terwijl je de middelste muisknop
252 ingedrukt houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en
253 weer scrollt.
256 * ALS EMACS HANGT
257 -----------------
259 Als Emacs niet meer op commando's reageert, kan je het veilig
260 onderbreken door C-g te tikken. Je kan C-g gebruiken om een commando
261 te stoppen als het te lang duurt om uit te voeren.
263 Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument te verwijderen of om
264 het begin van een commando dat je niet wilt afmaken, te verwijderen.
266 >> Tik nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100,
267 en tik dan C-g. Tik vervolgens C-f. Het zou de cursor maar één
268 positie mogen verplaatsen, omdat je het argument verwijderd hebt
269 met C-g.
271 Als je per ongeluk een <ESC> tikt, kan je dat ongedaan maken met het
272 commando C-g.
275 * UITGESCHAKELDE COMMANDO'S
276 ---------------------------
278 Sommige Emacs-commando's zijn uitgeschakeld zodat beginnende
279 gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren.
281 Als je een van de uitgeschakelde commando's intikt, laat Emacs uitleg
282 zien over het commando dat je gegeven hebt, en vraagt of je het
283 werkelijk wil uitvoeren.
285 Wanneer je het commando echt wil uitvoeren, tik dan <SPC> (de
286 spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaal wil je het commando
287 niet uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van "no" of "nee").
289 >> Tik C-x C-l (een uitgeschakeld commando), en tik dan n als antwoord
290 op de vraag.
293 * VENSTERS
294 ----------
296 Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen
297 tekst. We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan
298 gaan. Op dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra
299 vensters af kunt komen en terug kan keren naar het werken met één
300 venster. Het is eenvoudig:
302 C-x 1 Een enkel venster (dat wil zeggen: verwijder alle
303 andere vensters).
305 Het commando is CONTROL-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot
306 het venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere
307 vensters worden verwijderd.
309 >> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l.
310 >> Tik nu C-h k C-f.
311 Zie hoe dit venster kleiner is geworden, terwijl een nieuw venster
312 verschijnt om de documentatie van het C-f commando te laten zien.
314 >> Tik nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen.
316 Dit commando is anders dan de commando's die je tot nu toe geleerd
317 hebt aangezien het uit twee tekens bestaat. Het begint met het teken
318 CONTROL-x. Er zijn een heleboel commando's die met CONTROL-x
319 beginnen. Veel van die commando's hebben te maken met vensters,
320 bestanden, buffers, en gelijkaardige dingen. Dergelijke commando's
321 bestaan uit twee, drie of vier tekens.
324 * TOEVOEGEN EN WEGHALEN
325 -----------------------
327 Als je tekst toe wil voegen, tik je die eenvoudigweg in. Tekens die
328 je kan zien, zoals A, 7, * en dergelijke, worden door Emacs als tekst
329 geïnterpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Tik <Return> (de
330 "volgende regel"-toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe
331 regel te beginnen.
333 Je kan het laatste teken dat je hebt ingetikt weghalen door <Delback>
334 te tikken. <Delback> is een toets op het toetsenbord -- dezelfde
335 toets die je normaal gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst
336 ingetikte teken te wissen. Het is meestal een grote toets, een paar
337 rijen boven de <Return>-toets, waar "Delete", "Del" of "Backspace" op
338 staat.
340 Als er op die grote toets "Backspace" staat, dan is dat degene die je
341 gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een
342 andere toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>.
344 In het algemeen haalt <Delback> het teken weg dat juist voor de
345 cursorpositie staat.
347 >> Probeer dit nu: tik een paar letters en haal ze weer weg door een
348 paar keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit
349 dat dit bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele
350 versie van deze inleiding. Je zit slechts je eigen kopie te
351 wijzigen.
353 Als een regel tekst te lang wordt om helemaal op het scherm getoond te
354 worden, dan gaat hij verder op de volgende schermregel. Een backslash
355 ("\") in de rechtermarge (of, als je een scherm met vensters gebruikt,
356 een kleine gebogen pijl) laat dan zien dat de regel op de volgende
357 schermregel verder gaat.
359 >> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf
360 toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt.
362 >> Tik weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot
363 de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal
364 verdwijnen.
366 Je kan een Newline zoals elk ander teken verwijderen. Als je een
367 Newline verwijdert, voeg je de twee regels waar de Newline tussen
368 staat samen tot een enkele regel. Als de regel die het resultaat is
369 van deze operatie niet op een schermregel past, zal hij getoond worden
370 met een vervolgregel.
372 >> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en tik <Delback>.
373 Dit voegt de huidige en vorige regel samen.
375 >> Tik <Return> om de Newline die je net verwijderd hebt weer toe te
376 voegen.
378 Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs-commando's het aantal keren
379 op kan geven, dat ze herhaald moeten worden. Dit geldt ook voor
380 gewone tekens. Als je een gewoon teken herhaalt, wordt dat teken
381 herhaaldelijk toegevoegd.
383 >> Probeer dat nu: tik C-u 8 * om ******** toe te voegen.
385 Je hebt nu de eenvoudigste manier geleerd om iets in Emacs te tikken
386 en fouten te verbeteren. Je kan tekst ook per woord of regel
387 verwijderen. Hier volgt een samenvatting van de commando's om tekst
388 te verwijderen:
390 <Delback> Haal het teken weg dat voor de cursor staat
391 C-d Haal het teken weg dat achter de cursor staat
393 M-<Delback> Verwijder het woord dat voor de cursor staat
394 M-d Verwijder het woord dat achter de cursor staat
396 C-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de regel
397 M-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de zin
399 Merk op dat <Delback> en C-d, met M-<Delback> en M-d de analogie
400 verder trekken, die begon met C-f en M-f (waarbij we voor het gemak
401 even vergeten dat <Delback> niet echt een CONTROL-teken is). C-k en
402 M-k lijken enigzins op C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen.
404 Je kunt ook op één uniforme manier een willekeurig deel van de tekst
405 verwijderen. Beweeg daartoe naar één kant van het gedeelte dat je
406 wilt verwijderen en tik C-@ of C-<SPC>. (<SPC> is de spatiebalk.)
407 Beweeg daarna naar de andere kant en tik C-w. Dat verwijdert alle
408 tekst tussen de twee posities.
410 >> Beweeg de cursor naar de J aan het begin van de vorige alinea.
411 >> Tik C-<SPC>. Emacs toont nu de mededeling "Mark set" ("Markering
412 geplaatst") onderaan het scherm.
413 >> Plaats de cursor op de n van "kant" op de tweede regel van de
414 alinea.
415 >> Tik C-w. Dit zal de tekst vanaf de J tot vlak voor de n
416 verwijderen.
418 Er is een verschil tussen iets weghalen en iets verwijderen: iets dat
419 je hebt verwijderd, kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt
420 weggehaald niet. (In het Engels is het verschil tussen "killing" en
421 "deleting" duidelijker dan tussen de Nederlandse vertalingen
422 "verwijderen" en "weghalen".) Verwijderde tekst terughalen heet
423 "yanken". In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan
424 een enkel teken, Newline of spatie verwijderen, deze tekst bewaren
425 zodat hij geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's
426 die slechts een enkel teken weghalen.
428 >> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leeg is.
429 Tik C-k om de tekst op die regel te verwijderen.
430 >> Tik C-k een tweede keer. Nu verwijdert dit commando het
431 Newline-teken.
433 Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel verwijdert,
434 een tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een
435 regel omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het
436 aangegeven aantal regels zal worden verwijderd, inclusief de inhoud.
437 Dit is meer dan simpelweg herhaling: C-u 2 C-k verwijdert twee regels,
438 terwijl tweemaal C-k tikken dat niet doet.
440 Om de laatst verwijderde tekst terug te halen naar de plaats waar de
441 cursor nu op staat (te yanken), tik C-y.
443 >> Probeer het nu: tik C-y om de tekst te yanken.
445 Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had
446 verwijderd. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels
447 die verwijderd worden, bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die
448 regels in een keer terugbrengt.
450 >> Probeer het nu: tik C-k een paar keer.
452 Om de verwijderde tekst terug te halen:
454 >> Tik C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en tik weer
455 C-y. Je ziet nu hoe je tekst kan kopiëren.
457 Wat moet je doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je intussen
458 al iets anders verwijderd hebt? C-y zou datgene terugbrengen wat je
459 het recentst hebt verwijderd. Gelukkig is de voorgaande tekst niet
460 verloren gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y
461 hebt getikt om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt
462 M-y die tekst met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt
463 M-y herhalen om tekst terug te halen die je al langer geleden hebt
464 weggegooid. Als je de tekst te pakken hebt die je zocht, hoef je
465 niets te doen om die daar te houden. Je kan gewoon verder werken en
466 de teruggehaalde tekst met rust laten.
468 Als je M-y vaak genoeg tikt kom je terug waar je begon, bij de laatst
469 verwijderde tekst.
471 >> Verwijder een regel, beweeg de cursor wat, en verwijder nog een
472 regel. Tik C-y om de tweede regel die je verwijderde, terug te
473 halen. Tik nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste
474 regel die je verwijderde. Tik nog enkele keren M-y en zie wat er
475 langs komt. Herhaal dit tot de tweede regel weer langs komt, en
476 dan nog een paar keer. Je kan ook experimenteren met positieve en
477 negatieve argumenten bij M-y.
480 * HERSTELLEN
481 ------------
483 Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent,
484 dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstelcommando, C-x
485 u.
487 Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn
488 van een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te tikken, worden
489 steeds eerdere commando's hersteld.
491 Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet
492 wijzigen, zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's
493 die simpelweg het ingetikte teken aan de tekst toevoegen, worden
494 meestal gegroepeerd in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je
495 minder vaak het commando C-x u hoeft te tikken om teksttoevoegingen te
496 herstellen.
498 >> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten
499 verschijnen.
501 C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde
502 resultaat op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te
503 tikken. Een nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het
504 intikken ervan niet gebruiksvriendelijk is. Dat is ook de reden voor
505 het alternatief, C-x u. Op sommige terminals kan je C-_ tikken door
506 "/" te tikken terwijl je de CONTROL-toets ingedrukt houdt.
508 Een numeriek argument bij C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen
509 aan.
512 * BESTANDEN
513 -----------
515 Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan, moet je de
516 tekst in een bestand stoppen ("to save a file" in het Engels). Als je
517 dat niet doet, ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je
518 Emacs verlaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand te
519 "bezoeken". (Ook wel "vinden"; "finding" of "visiting" in het
520 Engels.)
522 Een bestand bezoeken betekent dat je de inhoud van dat bestand in
523 Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het
524 veranderen bent. Deze veranderingen zijn echter slechts tijdelijk
525 zolang je het bestand niet opslaat. Op deze manier kan je nooit per
526 ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs
527 als je het bestand opslaat, zorgt Emacs ervoor dat het originele
528 bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het
529 geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo goed waren.
531 Bij de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en eindigt
532 met streepjes, met aan het begin "-1:-- TUTORIAL.nl" of iets
533 dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het
534 bestand zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je
535 een bestand dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de
536 Nederlandstalige Emacs-inleiding ("tutorial" in het Engels). Als je
537 in Emacs een bestand bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd
538 op deze plaats.
540 Iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken, is dat je
541 aan moet geven welk bestand je wil. Dit heet dat het commando "een
542 argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het
543 bestand. Nadat je het commando
545 C-x C-f Bezoek bestand (met de f van "find file").
547 hebt getikt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je
548 intikt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die
549 regel voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet hij de minibuffer.
550 Je kan gewone Emacs commando's gebruiken om de bestandsnaam te
551 veranderen.
553 Tijdens het invoeren van de bestandsnaam (of om het even welke invoer
554 in de minibuffer) kan je het commando afbreken met C-g.
556 >> Tik C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af
557 en ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte.
558 Het resultaat is dat je geen bestand bezoekt.
560 Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, tik dan <Return> om het
561 commando af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk
562 en haalt het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f
563 commando daarmee klaar is, verdwijnt de minibuffer.
565 Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en
566 kan je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, tik
567 dan het commando
569 C-x C-s Sla bestand op (met de s van "save file").
571 Dit commando slaat de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand
572 op. De eerste keer dat je dit doet, slaat Emacs het originele bestand
573 onder een andere naam op, zodat het niet verloren gaat. De nieuwe
574 naam bestaat uit de oude bestandsnaam gevolgd door een "~".
576 Als Emacs het bestand heeft opgeslagen, laat het de naam van het
577 bestand zien. Het is een goede gewoonte een bestand regelmatig op te
578 slaan zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of
579 crasht.
581 >> Tik C-x C-s, om je kopie van deze inleiding op te slaan. Als het
582 goed is verschijnt "Wrote ...TUTORIAL.nl" op de onderste
583 schermregel.
585 OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x
586 C-s tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van
587 de machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met
588 C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs
589 terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het
590 hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het
591 Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie.
593 Je kan een bestaand bestand bezoeken om het te bekijken of het te
594 wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit
595 is de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het
596 bestand, dat eerst leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de
597 tekst opslaat, wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als
598 inhoud. Vanaf dat moment ben je dus bezig met een bestaand bestand.
601 * BUFFERS
602 ---------
604 Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f, blijft het eerste
605 bestand gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het
606 gewoon nog een keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je
607 een behoorlijk aantal bestanden in Emacs krijgen.
609 >> Creëer een bestand dat "foo" heet door te tikken: C-x C-f foo
610 <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig hem, en sla "foo" op
611 door C-x C-s te tikken. Tik hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om
612 weer hier, in de inleiding, terug te komen.
614 Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een
615 "buffer" genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een
616 nieuwe buffer gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien,
617 tik
619 C-x C-b Laat de bufferlijst zien
621 >> Probeer C-x C-b nu.
623 Bemerk dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een
624 bestandsnaam; dit is de naam van het bestand waarmee de buffer
625 overeenkomt. ALLE tekst die je in een Emacs venster ziet is altijd
626 onderdeel van een of andere buffer.
628 >> Tik C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen.
630 Wanneer je met meerdere buffers werkt, dan is op elk moment slechts
631 één van die buffers "actueel". De actuele buffer is degene die je aan
632 het bewerken bent. Als je een andere buffer wilt bewerken, dan moet
633 je daarnaar "omschakelen". Als je wilt omschakelen naar een buffer
634 die overeenkomt met een bestand, dan kun je dit doen door dat bestand
635 opnieuw te bezoeken met C-x C-f. Er is ook een makkelijkere manier:
636 gebruik het commando C-x b. Dit commando vraagt je naar de naam van
637 de buffer.
639 >> Tik C-x b foo <Return> om terug te gaan naar de buffer "foo" die de
640 tekst van het bestand "foo" bevat. Tik vervolgens C-x b TUTORIAL
641 <Return> om terug te komen naar deze Emacs-inleiding.
643 Meestal is de naam van de buffer gelijk aan de naam van het bestand
644 (minus de naam van de directory). Dit klopt echter niet altijd. De
645 lijst met buffers die je maakt met C-x C-b laat je altijd de naam van
646 elke buffer zien.
648 ALLE tekst die je ziet in een venster van Emacs is altijd onderdeel
649 van een of andere buffer. Sommige buffers komen niet overeen met een
650 bestand. De buffer genaamd "*Buffer List*" heeft bijvoorbeeld geen
651 bijbehorend bestand. Deze buffer bevat de lijst met buffers die je
652 gemaakt hebt met C-x C-b. Ook de buffer "*Messages*" heeft geen
653 geassocieerd bestand; deze buffer bevat de mededelingen die Emacs je
654 op de onderste regel toonde.
656 >> Tik C-x b *Messages* <Return> om de buffer met mededelingen te
657 bekijken. Tik daarna weer C-x b TUTORIAL <Return> om terug te
658 keren naar deze buffer met de Emacs-inleiding
660 Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand
661 bezoekt, wordt het eerste bestand niet opgeslagen. De wijzigingen
662 blijven in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren
663 of veranderen van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect
664 op de eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een
665 eenvoudige manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou
666 erg vervelend zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f
667 om het dan te kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando:
669 C-x s Sla een paar buffers op
671 C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet
672 opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren.
674 >> Voeg wat tekst toe en tik C-x s.
675 Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren.
676 Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te tikken (de y van
677 "yes", Engels voor "ja").
680 * UITGEBREIDE COMMANDO'S
681 ------------------------
683 Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het
684 toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de
685 CONTROL- of META-toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met
686 het X commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando
687 komt voor in twee smaken:
689 C-x Tekenuitbreiding. Gevolgd door een teken.
690 M-x Commando-naam-uitbreiding. Wordt gevolgd door een naam.
692 Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder
693 gebruikt dan de commando's die je tot nu toe al geleerd hebt. Je hebt
694 al enkele van deze commando's gezien: C-x C-f om een bestand te
695 bezoeken en C-x C-s om het te bewaren, bijvoorbeeld. Een ander
696 voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit is C-x C-c. (Maak
697 je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen die niet
698 opgeslagen zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt bewaren
699 voordat Emacs helemaal eindigt.)
701 C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna
702 weer terug kan keren in dezelfde Emacs-sessie.
704 Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt
705 weer terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste
706 shells kan je Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met
707 "%emacs".
709 Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te
710 zetten, creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de
711 gelegenheid te stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer
712 in Emacs terug te keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In
713 dit geval is het shellcommando "exit" de normale manier om de subshell
714 te verlaten en in Emacs terug te keren.
716 Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het
717 is ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs
718 opgestart was door een mail-programma of iets dergelijks, aangezien
719 die misschien niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal
720 gezien is het echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs
721 te verlaten, behalve als je uit wilt loggen natuurlijk.
723 Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je
724 nu al kent:
726 C-x C-f Bezoek bestand
727 C-x C-s Sla bestand op
728 C-x s Sla een paar buffers op
729 C-x C-b Laat bufferlijst zien
730 C-x b Schakel naar een buffer
731 C-x C-c Verlaat Emacs
732 C-x 1 Een enkel venster
733 C-x u Herstel
735 Commando-naam-bevelen worden nog minder vaak gebruikt, of alleen onder
736 bepaalde omstandigheden. Een voorbeeld is het commando
737 replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een
738 andere string ("to replace" betekent "vervangen"). Als je M-x tikt,
739 toont Emacs onderaan het scherm "M-x" en moet je de naam van het
740 commando intikken, in dit geval "replace-string". Als je gewoon
741 "repl s<TAB>" tikt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando
742 met <Return>.
744 Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die
745 vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden.
746 Je sluit elk argument af met <Return>.
748 >> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze regel.
749 Tik dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>.
751 Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen
752 van het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; te
753 beginnen op de plek waar de cursor staat.
756 * AUTOMATISCH BEWAREN
757 ---------------------
759 Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet opgeslagen hebt,
760 zouden de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou
761 hangen of herstarten. Om je hiertegen te beschermen, slaat Emacs
762 regelmatig de veranderde tekst automatisch op. De naam van het
763 bestand waarin de tekst automatisch wordt opgeslagen begint en eindigt
764 met een #. Bijvoorbeeld, als je het bestand "hello.c" aan het
765 bewerken bent, wordt de tekst automatisch opgeslagen in een bestand
766 dat "#hello.c#" heet. Zodra je het bestand werkelijk opslaat, wordt
767 het automatisch opgeslagen bestand verwijderd.
769 Als de computer crasht, kan je de automatisch opgeslagen tekst
770 terugkrijgen door het bestand gewoon te bezoeken (het originele
771 bestand, niet het automatisch opgeslagen), gevolgd door M-x
772 recover-file<Return>. Als Emacs vraagt om bevestiging, antwoord dan
773 met yes<Return> en de automatisch opgeslagen informatie wordt
774 teruggehaald.
777 * ECHO-GEBIED
778 -------------
780 Als je een commando langzaam intikt, toont Emacs de tekens aan de
781 onderkant van het scherm in een deel dat het "echo-gebied" genoemd
782 wordt. Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm.
785 * MODUS-REGEL
786 -------------
788 De regel direct boven het echo gebied heet de "modusregel". De
789 modusregel ziet er ongeveer zo uit:
791 -1:** TUTORIAL.nl 62% L763 (Fundamental)-----------------------
793 Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die je
794 aan het bewerken bent.
796 Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het
797 bestand dat je bezoekt. NN% geeft je huidige positie in de tekst aan:
798 NN procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het
799 bestand vanaf het begin op het scherm staat, staat er "Top" in plaats
800 van " 0%". Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er
801 "Bot" staan (van "bottom", "onderkant" in het Nederlands). Als de
802 tekst zo klein is dat hij volledig op het scherm past staat "All" in
803 de modus-regel.
805 De L gevolgd door een getal geeft het nummer van de regel waarin punt
806 zich bevindt.
808 De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst veranderd hebt.
809 Direct na het bezoeken of opslaan staan er gewoon streepjes.
811 In de modusregel staat tussen haakjes in welke modus je aan het werken
812 bent. De standaardmodus is de "Fundamental" modus, die je nu gebruikt
813 ("fundamental" is "basis" in het Nederlands). Een dergelijke modus
814 heet een hoofdmodus ("major mode" in het Engels).
816 Emacs heeft verschillende hoofdmodi. Sommige daarvan zijn bedoeld
817 voor het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals
818 bijvoorbeeld Lisp modus, Text modus, etc. Op elk moment is er altijd
819 precies een modus actief, en de naam daarvan staat in de modusregel,
820 op de plaats waar nu "Fundamental" staat.
822 Elke hoofdmodus zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders
823 gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een
824 programma te tikken, en aangezien elke programmeertaal een ander idee
825 heeft over hoe commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmodus op een
826 andere manier het commentaar beginnen. Elke hoofdmodus is de naam van
827 een uitgebreid commando, en met dat commando schakel je om naar die
828 hoofdmodus. Zo is bijvoorbeeld M-x fundamental-mode het commando om
829 naar de basismodus om te schakelen.
831 Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals
832 bijvoorbeeld dit bestand, kan je beter "Text mode" gebruiken, de modus
833 om tekst in een gewone taal te bewerken:
835 >> Tik M-x text-mode<Return>.
837 Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor
838 grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken,
839 is bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een
840 woord beschouwen. In de vorige modus (Fundamental) behandelen M-f en
841 M-b de apostrof als ruimte tussen twee woorden.
843 Het is gebruikelijk dat hoofdmodi dergelijke subtiele verschillen
844 hebben. De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke
845 hoofdmodus.
847 Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige
848 hoofdmodus lezen.
850 >> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de
851 bovenkant van het scherm te krijgen.
852 >> Tik C-h m om te zien hoe de tekstmodus verschilt van de basismodus.
853 >> Tik C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen.
855 Hoofdmodi heten zo omdat er ook bijmodi zijn. Bijmodi zijn geen
856 alternatieven voor hoofdmodi; het zijn slechts kleine aanpassingen
857 daarvan. Elke bijmodus kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van
858 andere bijmodi en onafhankelijk van de hoofdmodus. Het is dus
859 mogelijk geen bijmodi, één bijmodus of een willekeurige combinatie van
860 bijmodi te gebruiken.
862 Een nuttige bijmodus voor het bewerken van tekst in een natuurlijke
863 taal, zoals het Nederlands, is Auto Fill modus ("auto fill" betekent
864 automatisch uitvullen). Wanneer deze modus aanstaat, breekt Emacs
865 automatisch een regel tussen twee woorden af als de regel te lang
866 wordt.
868 Je kan Auto Fill modus aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als
869 deze modus al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x
870 auto-fill-mode<Return>. Als de modus uitstaat, zet dit commando de
871 modus aan; als ze aanstaat, zet dit commando de modus uit. We zeggen
872 dat het commando de modus "schakelt" ("to toggle" in het Engels).
874 >> Tik nu M-x auto-fill-mode<Return>. Tik nu vele malen "asdf " op
875 een regel zodat je kan zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt.
876 Er moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill
877 modus de regel alleen op spaties breekt.
879 De rechterkantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je
880 veranderen met het C-x f commando. Dit commando accepteert een
881 numeriek argument om de gewenste kantlijn te verkrijgen.
883 >> Tik C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f).
884 Tik wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens.
885 Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met met C-u 70 C-x f.
887 Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill modus de
888 regel niet opnieuw.
889 Om een alinea opnieuw te vullen, tik M-q (META-q) terwijl de cursor in
890 de alinea staat.
892 >> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en tik M-q.
895 * ZOEKEN
896 --------
898 Emacs kan tekenreeksen ("strings") zoeken, zowel volgend op de
899 cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken naar een string
900 verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string
901 voorkomt.
903 Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de
904 meeste tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het
905 zoeken gebeurt tijdens het intikken van de gezochte string.
907 Het commando om het voorwaarts zoeken te starten is C-s (met de "s"
908 van "to search", zoeken); C-r start het achterwaarts zoeken (met de
909 "r" van "reverse" of achteruit). MAAR WACHT! Probeer ze nu nog niet.
911 Als je C-s tikt verschijnt de string "I-search" in het echo-gebied.
912 Dit betekent dat Emacs bezig is met een "incremental search"
913 (incrementele zoekopdracht) en wacht op het intikken van de
914 zoekstring. <Return> beëindigt het zoeken.
916 >> Tik nu C-s om het zoeken te starten. Tik nu, LANGZAAM, één letter
917 per keer, het woord "cursor", met een pauze na elke letter zodat je
918 kan zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het
919 woord "cursor" gezocht.
920 >> Tik nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van het woord
921 "cursor" te zoeken.
922 >> Tik nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen.
923 >> Tik <Return> om het zoeken te beëindigen.
925 Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs
926 naar de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe
927 getikt hebt. Om naar de volgende plek te gaan, tik je C-s nog een
928 keer. Als er geen volgende plek is gevonden, biept Emacs en vertelt
929 je dat de zoekopdracht niets gevonden heeft ("failing" in het Engels).
930 C-g zou het zoeken ook afbreken.
932 OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-s
933 tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de
934 machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met
935 C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs
936 terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het
937 hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het
938 Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie.
940 Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> tikt, zal je zien dat het
941 laatste teken dat je aan de zoekstring toegevoegd hebt, weggehaald
942 wordt en dat het zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je
943 bijvoorbeeld begint met zoeken en je tikt een "c", dan ga je naar de
944 plaats waar de "c" het eerst voorkomt. Tik je vervolgens een "u", dan
945 gaat de cursor naar de plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt.
946 Als je nu <Delback> tikt, dan wordt de "u" van de zoekstring
947 afgehaald, en gaat de cursor terug naar de plaats waar hij stond
948 voordat je de "u" intikte, namelijk daar waar "c" het eerst voorkwam.
950 Als je tijdens een zoekoperatie een CONTROL- of META-teken intikt, dan
951 wordt het zoeken beëindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk
952 tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en
953 C-r.
955 Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het
956 eerst voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken
957 dat eerder in de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r in plaats van
958 C-s. Alles wat we nu weten over C-s geldt ook voor C-r, alleen is de
959 zoekrichting omgedraaid.
962 * MEERDERE VENSTERS
963 -------------------
965 Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op
966 het scherm kan laten zien.
968 >> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l.
970 >> Tik C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen.
971 Beide vensters laten deze inleiding zien; de cursor blijft in het
972 bovenste venster.
974 >> Tik C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven.
975 (Als je geen META-toets hebt, tik dan <ESC> C-v.)
977 >> Tik C-x o (met de o van "other"; "ander" in het Nederlands) om de
978 cursor naar het andere venster te verplaatsen.
980 >> Verschuif de tekst in het onderste venster, met C-v en M-v.
981 Zorg ervoor dat je deze inleiding in het bovenste venster leest.
983 >> Tik weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster te zetten.
984 De cursor staat weer precies op de plaats waar hij stond toen je
985 het venster verliet.
987 Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan.
988 Elk venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd enkel
989 zichtbaar in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking
990 op het venster waarin de cursor staat. Dit venster is het
991 "geselecteerde venster" ("selected window" in het Engels).
993 Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken
994 bent in het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie
995 gebruikt. Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je
996 bezig bent, terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster
997 loopt.
999 C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte
1000 META-toets hebt kan je C-M-v intikken door zowel CONTROL als META
1001 ingedrukt te houden terwijl je v tikt. Het maakt niet uit in welke
1002 volgorde je CONTROL en META indrukt; het gaat erom welke toetsen
1003 ingedrukt zijn terwijl je tikt.
1005 Als je geen echte META-toets hebt kan je <ESC> gebruiken; de volgorde
1006 is dan wel belangrijk. Je moet dan eerst <ESC> tikken, gevolgd door
1007 CONTROL-v; CONTROL-<ESC> v zal niet werken. Dit komt doordat <ESC>
1008 zelf een teken is, terwijl CONTROL en META dat niet zijn.
1010 >> Tik C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te
1011 laten verdwijnen.
1013 (Als je C-x 1 tikt in het onderste venster laat je het bovenste
1014 verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als "ik wil maar 1 venster, en wel
1015 dat venster waar de cursor nu in staat.")
1017 Je hoeft niet dezelfde buffer in beide vensters te hebben. Wanneer je
1018 C-x C-f gebruikt om een bestand in één van de vensters te bezoeken,
1019 zal het andere venster niet veranderen. Je kunt de vensters
1020 onafhankelijk van elkaar gebruiken om bestanden te bezoeken.
1022 Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere
1023 tekst laten zien:
1025 >> Tik C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden,
1026 gevolgd door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste
1027 venster verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan.
1029 >> Tik C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om
1030 het onderste venster te laten verdwijnen.
1033 * RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS
1034 ------------------------------
1036 Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht
1037 (Engels: "recursive editing level"). Dit is te zien in de modusregel
1038 aan de vierkante haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmodus
1039 staan. Dan staat er bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van
1040 (Fundamental).
1042 Tik <ESC> <ESC> <ESC> Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.
1043 Dit is een algemeen "ontsnappingscommando". Je kan het ook gebruiken
1044 om extra vensters te verwijderen of om uit de minibuffer te komen.
1046 >> Tik M-x om in een minibuffer te komen, en tik dan <ESC> <ESC> <ESC>
1047 om er weer uit te komen.
1049 C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.
1050 De reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken
1051 BINNEN het recursieve bewerkingsniveau.
1054 * MEER INFORMATIE
1055 -----------------
1057 We hebben geprobeerd je met deze inleiding precies genoeg informatie
1058 te leveren om met Emacs te beginnen werken. De mogelijkheden van
1059 Emacs zijn zo groot dat het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Het
1060 kan zijn dat je meer over Emacs wil leren omdat het zoveel nuttige
1061 mogelijkheden heeft. Emacs heeft commando's om documentatie te laten
1062 zien over Emacs commando's. Deze "helpcommando's" beginnen allemaal
1063 met C-h: "het Hulpteken".
1065 Om hulp te krijgen tik je C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden
1066 welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, tik C-h ? en
1067 Emacs vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h
1068 hebt getikt maar van gedachten veranderd bent, tik je gewoon C-g om
1069 het af te breken.
1071 (In sommige installaties wordt de betekenis van C-h veranderd. Dat is
1072 geen goed idee, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed
1073 heeft, en is een geldige reden om je beklag te doen bij de
1074 systeembeheerder of de helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht
1075 onderaan het scherm laat zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1
1076 toets (functietoets 1) of gebruik M-x help <Return>.)
1078 De eenvoudigste hulp is C-h c. Tik C-h, het teken "c" en een teken of
1079 uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het
1080 commando zien.
1082 >> Tik C-h c C-p.
1084 De beschrijving die getoond wordt, zou zoiets moeten zijn als:
1086 C-p runs the command previous-line
1088 (Nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.)
1090 Dit commando vertelt je "de naam van de functie". Functies worden
1091 vooral gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de
1092 gebruiker aan te passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan
1093 te geven wat de functie doet, zijn ze ook geschikt als heel korte
1094 documentatie; genoeg om je te herinneren aan wat de commando's die je
1095 al geleerd hebt betekenen.
1097 Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META-, EDIT- of
1098 ALT-toets hebt) <ESC> v kunnen ook getikt worden na C-h c.
1100 Om meer informatie over een commando te krijgen, tik C-h k in plaats
1101 van C-h c.
1103 >> Tik C-h k C-p.
1105 Dit laat de documentatie van de functie, inclusief de naam van de
1106 functie, in een apart venster zien. Als je klaar bent met lezen, tik
1107 C-x 1 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet
1108 meteen te doen. Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1
1109 tikt.
1111 Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h:
1113 C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie
1114 intikken.
1116 >> Tik C-h f previous-line<Return>
1117 Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die
1118 het C-p commando implementeert.
1120 Een vergelijkbaar commando C-h v toont de documentatie van variabelen
1121 die je kunt instellen om het gedrag van Emacs naar wens aan te passen.
1122 Het commando vraagt je om de naam van een variabele.
1124 C-h a Commando Apropos. Tik een woord in en Emacs zal een
1125 lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord
1126 voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen
1127 worden met M-x. Bij sommige commando's staat met
1128 welke tekens dit commando direct uitgevoerd kan
1129 worden.
1131 >> Tik C-h a file<Return>.
1133 Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met "file" in
1134 hun naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de
1135 overeenkomende commandonaam zoals find-file.
1137 >> Tik C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te
1138 verschuiven.
1140 >> Tik C-x 1 om het hulpvenster te verwijderen.
1142 C-h i Lees de online handleidingen (ook wel Info genoemd).
1143 Dit commando zet je in een speciale buffer genaamd
1144 "*info*" waar je online handleidingen kunt lezen van
1145 software die op je computer is geïnstalleerd. Tik m
1146 Emacs <Return> om de handleiding van Emacs te lezen.
1147 Als je nog nooit Info hebt gebruikt dan kun je ?
1148 tikken zodat Emacs je een rondleiding geeft langs de
1149 mogelijkheden van het Info systeem. Wanneer je klaar
1150 bent met deze Emacs-inleiding dan kun je de
1151 Emacs-Info-handleiding gebruiken als je primaire bron
1152 van informatie.
1155 * MEER MOGELIJKHEDEN
1156 --------------------
1158 Je kunt meer over Emacs leren door haar handleiding te lezen. Deze is
1159 zowel als boek als in elektronische vorm via Info beschikbaar (gebruik
1160 het Help menu of tik <F10> h r). Kijk bijvoorbeeld eens naar
1161 "completion", hetgeen minder tikwerk oplevert, of "dired" wat het
1162 omgaan met bestanden vereenvoudigt.
1164 "Completion" (of "afmaken", in het Nederlands) is een manier om
1165 onnodig tikwerk te voorkomen. Als je bijvoorbeeld naar de
1166 "*Messages*" buffer wilt omschakelen, dan kun je C-x b *M<Tab> tikken
1167 en dan zal Emacs de rest van de buffernaam invullen voor zover dit
1168 mogelijk is. Completion staat beschreven in de node "Completion" in
1169 de Emacs-Info-handleiding.
1171 "Dired" toont je een lijst van bestanden in een directory, waarmee je
1172 gemakkelijk bestanden kunt bezoeken, van naam kunt veranderen, kunt
1173 wissen, of andere acties op uit kunt voeren. Informatie over Dired
1174 kun je vinden in de node "Dired" van de Emacs-Info-handleiding.
1177 * CONCLUSIE
1178 -----------
1180 Denk eraan dat je met C-x C-c Emacs permanent verlaat. Om tijdelijk
1181 een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, tik je
1182 C-z.
1184 De bedoeling van deze inleiding is dat ze begrijpelijk is voor alle
1185 nieuwe Emacs-gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent
1186 tegengekomen, blijf dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten.
1187 Doe je beklag!
1190 * KOPIËREN
1191 -----------
1193 (De Engelse versie van) deze inleiding is voorafgegaan door een lange
1194 reeks van Emacs-inleidingen, die begon met de inleiding die Stuart
1195 Cracraft schreef voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling
1196 is gemaakt door Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis
1197 van de GNU Emacs 20.2 TUTORIAL, en nagezien en verbeterd door Frederik
1198 Fouvry en Lute Kamstra.
1200 (Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities
1201 voor gebruik en verspreiding van deze inleiding. Deze vertaling is
1202 niet gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten
1203 aan de vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door
1204 het Engelse origineel.)
1206 Deze versie van de inleiding valt onder copyright, net als GNU Emacs.
1207 Je mag deze inleiding verspreiden onder bepaalde voorwaarden:
1209 Copyright (c) 1985, 1996, 1997, 2003, 2004, 2005 Free Software Foundation
1211 Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen
1212 als verspreiden, op elk medium, vooropgesteld dat de
1213 copyrightvermelding en de toestemmingsmelding niet veranderd worden
1214 en dat de verspreider aan de ontvanger dezelfde distributierechten
1215 verleent als aan hem verleend worden door deze melding.
1217 Toestemming wordt verleend om veranderde versies van dit document,
1218 of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande voorwaarden,
1219 vooropgesteld dat ze ook duidelijk vermelden wie als laatste
1220 veranderingen aangebracht heeft.
1222 De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn ingewikkelder dan
1223 dit, maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en
1224 geef vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het
1225 uitroeien van softwarebeschermingspolitiek ("eigendom") door vrije
1226 software te gebruiken, te schrijven en te delen!
1228 (Engels origineel van de copyrightmelding en condities:
1230 This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and
1231 comes with permission to distribute copies on certain conditions:
1233 Copyright (c) 1985, 1996, 1997, 2003, 2004, 2005 Free Software Foundation
1235 Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim
1236 copies of this document as received, in any medium, provided that
1237 the copyright notice and permission notice are preserved, and that
1238 the distributor grants the recipient permission for further
1239 redistribution as permitted by this notice.
1241 Permission is granted to distribute modified versions of this
1242 document, or of portions of it, under the above conditions,
1243 provided also that they carry prominent notices stating who last
1244 altered them.
1246 The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the
1247 same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of
1248 GNU Emacs to your friends. Help stamp out software obstructionism
1249 ("ownership") by using, writing, and sharing free software!)
1251 ;;; Local Variables:
1252 ;;; coding: latin-1
1253 ;;; End:
1255 ;;; arch-tag: 3399e308-e605-4125-8fbb-b2fe91ac3149